C�ng nh�n, t� nh�n hay n� lệ ?

Nguyễn thị Thanh V�n

�ưa l�n lenduong.net

ng�y 20/06/2004

Những t�nh huống đau l�ng

Tối 22/5, một nh�m gồm 15 c�ng nh�n Việt Nam hợp t�c lao động ng�nh x�y dựng ở Malaysia bị trục xuất về nước đ� xuống s�n bay T�n Sơn Nhất. Họ ngồi, nằm la liệt trong một g�c. Tr�n người họ chỉ c�n duy nhất bộ �o quần cũ. Họ thật sự r� rời v� mấy ng�y qua c� người chưa được ăn uống g�. Trước đ�, số c�ng nh�n n�y đ� bị cảnh s�t Malaysia bắt đưa v�o trại tạm giam. Phần lớn thời gian ở nước ngo�i của họ đ� diễn ra trong t� (!?). V� sao ra n�ng nỗi? Họ đ� b�n ch�ng t�i! (Tintucvietnam - 24/05/2004)

Ng�y 17/3, N.T.H v� N.V.T đăng k� đi xuất khẩu lao động (XKLĐ) sang Đ�i Loan l�m thuyền vi�n với ph� tổn gần 30 triệu đồng. Chờ đợi mấy th�ng trời mới cầm được visa, v� m�y bay. Thế nhưng, sang Đ�i Loan được đ�ng 13 ng�y, cả hai đ� phải t�m đường trốn về nước. ��Về nh� l�m ruộng c�n hơn chị ạ! B�n đ� khổ lắm, c�ng việc nặng nhọc bao nhi�u tụi em cũng chịu được, miễn l� chủ t�u đừng đ�nh tụi em!��... (VietnamNet - 16/05/2004)

Tr�n đ�y l� hai thực tế n�i về t�nh trạng c�c c�ng nh�n Việt Nam được đưa sang lao động tại một số nước � ch�u, thuộc về chương tr�nh gọi l� "xuất khẩu lao động". Ch�ng ta h�y t�m hiểu về đời sống c�c c�ng nh�n phải tha phương cầu thực n�y...

L� do đưa đến thảm trạng

L�m sao c�c c�ng nh�n được đưa ra xứ ngo�i l�m việc ?

Từ năm 1999, ch�nh quyền cộng sản Việt Nam đ� bắt đầu đưa c�ng nh�n sang l�m việc tại Đ�i Loan. C�c c�ng nh�n muốn đi l�m việc nước ngo�i phải đến ghi danh t�m việc ở c�c văn ph�ng m�i giới gọi l� doanh nghiệp xuất khẩu lao động. T�y theo nước sẽ đến l�m việc, người c�ng nh�n phải trả một số tiền nhiều hay �t.

C�ng nh�n xuất khẩu lao động sang Đ�i Loan

Muốn đi Đ�i Loan, người c�ng nh�n phải trả khoảng 30 triệu đồng, gồm c� tiền trả c�ng kiếm việc cho doanh nghiệp, tiền m�y bay, visa,... Mỗi năm, người c�ng nh�n phải trả tiền hoa hồng cho doanh nghiệp 1 th�ng lương.

Khi k� giấy đi lao động, người c�ng nh�n kh�ng được biết r� việc m�nh l�m, ho�n cảnh lao động ở xứ người ra sao, khổ nhất l� kh�ng biết v� kh�ng hiểu ng�n ngữ địa phương. Chẳng hạn như hai bạn N.T.H v� N.V.T n�i tr�n ghi danh xin đi l�m thuyền vi�n ở Đ�i Loan đ� m� tả cảnh l�m việc như sau :

"... Ng�y đầu ti�n tụi em l�n một t�u đ�nh c� cỡ trung để nhận việc. Đang lớ ngớ chưa biết l�m g� v� kh�ng biết tiếng th� một người đ�n �ng b�o phục phịch bước tới đ� v�o ống ch�n của N.H.T v� thẳng tay t�t N.V.H hai c�i. Chưa hết bất ngờ v� bị đ�nh, cả hai đ� bị l�a xuống khoang t�u tối om, người đ�n �ng đưa cho T. v� H. hai đống giẻ, ra hiệu lau s�n t�u. Khoang t�u tối, h�i h�m v� bẩn nhầy nhụa. Lau xong, nh�n đồng hồ theo giờ VN đ� hơn 1giờ trưa. Một người đến ra hiệu cả hai leo l�n, đi ăn cơm. Một t� cơm, v�i l�t c� kh�, sức thanh ni�n ăn chẳng thấm l� bao... Quanh tụi em nhiều người im lặng ngồi ăn. Chẳng ai n�i với ai lời n�o. Ăn xong, đang ngồi v� chưa biết l�m g� th� �ng b�o phệ lại đến, hai tay nắm t�c hai đứa day mạnh mấy c�i rồi chửi một tr�ng d�i... Cứ thế, ng�y n�o �ng ta cũng đ�nh, chửi d� tụi em chẳng l�m g� sai. C�ng việc th� đủ thứ, từ vệ sinh t�u, th�o lưới, ph�n loại c� đến giặt đồ... Nhiều người kh�c cũng bị đ�nh nhưng h�nh như kh�ng d� man như tụi em. C� lần H. bị đ� li�n tiếp nhiều c�i v�o bụng cho đến khi gục xuống. Khi �ng b�o đ�nh người lao động th� kh�ng ai d�m ngăn... Cơm kh�ng đủ no, bị đ�nh suốt ng�y, chịu kh�ng nổi tụi em chạy th�o th�n. Biết trốn về l� vi phạm hợp đồng, sẽ kh�ng được trả lại tiền nhưng th� như vậy c�n hơn c� ng�y mất x�c tr�n biển...��.

C� lẽ đ�y kh�ng phải l� trường hợp duy nhất v� hiện nay số c�ng nh�n Việt Nam lao động tại Đ�i Loan đ�o tho�t khỏi chỗ l�m của m�nh rất nhiều. Đến nỗi ch�nh quyền Đ�i Loan đ� nhiều phen cảnh c�o, nếu c�c doanh nghiệp Việt Nam kh�ng kiểm so�t nổi c�ng nh�n của m�nh th� sẽ chấm dứt c�c giao k�o nhận người Việt Nam. Hiện nay, tại Đ�i Loan c� tr�n 12 ng�n người lao động nước ngo�i bỏ trốn khỏi nhiệm sở, trong đ� Việt Nam chiếm hơn 40%, tức l� khoảng 5000 người. Cứ mỗi th�ng th� c� 200 c�ng nh�n Việt Nam bỏ trốn, c�c doanh nghiệp XKLĐ kh�ng li�n lạc được.

C�ng nh�n xuất khẩu lao động sang M� Lai

T�nh trạng c�ng nh�n đ�o tho�t ở M� Lai rất kh� v� cơ quan an ninh tại đ�y l�m việc rất chặt chẽ. Đa số những người mất việc l�m bị �p tải về Việt Nam trong thời gian ngắn nhất.

Giống như những người đi lao động ở Đ�i Loan, những người muốn đi M� Lai l�m việc cũng phải trả những số tiền kết x� như vậy. C�c hợp đồng l�m việc cũng kh�ng r� r�ng, đời sống người c�ng nh�n rất bấp b�nh.

Ho�n cảnh c�c c�ng nh�n vừa bị đưa về Việt Nam ng�y 22/5 n�i tr�n được m� tả t�m lược như sau : c�c c�ng nh�n n�y đ� k� hợp đồng xuất khẩu lao động tại M� Lai qua trung gian của c�ng ty Cửu Long ở Hải Ph�ng ng�y 16 th�ng 8 năm 2003. Khi sang đến M� Lai, c�c c�ng nh�n n�y mới biết những hợp đồng n�y kh�ng r� r�ng l� đ� k� với h�ng n�o n�n họ đ� bị đưa đi lao động ở nhiều nơi, mỗi nơi dăm ba th�ng. Chủ nh�n c�c h�ng tha hồ đ�nh đập v� họ chỉ sử dụng những người n�y ngắn hạn. V� cũng ch�nh v� l� do n�y m� họ đ� bị cảnh s�t M� Lai bắt giam hơn 4 th�ng v� nơi l�m việc kh�ng đ�ng như đ� ghi trong giao k�o. Ho�n cảnh t� đ�y rất khốn khổ : trong căn ph�ng khoảng hơn 200m2 ở tận n�i cao, chứa đến 600 t� nh�n; mỗi khi ngủ nằm xếp lớp chật như c� m�i hấp. Ph�ng vệ sinh th� c�c con bọ n�m k�n như đậu đen, bốc m�i h�i nồng nặc. Để gửi được l� thư về đến gia đ�nh l� một c�u chuyện d�i khổ ải. Kh�ng c� giấy, họ phải viết tr�n vỏ bao x� ph�ng, chữ được chữ mất. Việc chuyển thư đến bưu điện cũng rất kh� khăn. Họ phải nhờ bạn t� c� dịp ra ngo�i gửi gi�p. D� man hơn, trong l�c họ bị t�, c�ng ty Cửu Long lại vu c�o để chạy tội, th�ng b�o cho gia đ�nh những người n�y biết l� họ bị bắt v� nhậu nhẹt say sưa, quậy ph� v� dẫn g�i về ph�ng.

V� bị đưa đi l�m ở nhiều nơi kh�ng cố định như vậy, n�n c�c c�ng nh�n khi bị mất việc l�m thường kh�ng nhận đủ c�c th�ng lương đ� lao động. Khi về nước, họ đến c�c doanh nghiệp nơi đăng k� đ�i lại số tiền đ� nộp c�ng với c�c tiền bồi thường th� c�c doanh nghiệp n�y lại từ chối.

Xuất khẩu lao động: một giải ph�p của chương tr�nh x�a đ�i giảm ngh�o

Cốt l�i của c�c chương tr�nh xuất khẩu lao động l� để giải quyết t�nh trạng thặng dư lao động trong một nước. Ở Việt Nam, chương tr�nh n�y được triển khai trong mục ti�u "x�a đ�i giảm ngh�o" của nh� nước. Nhưng đ� chỉ l� l� thuyết.

Tr�n thực tế, những người lao động n�y đa số l� n�ng d�n v� c�c hợp đồng n�y thường kh�ng đ�i ti�u chuẩn cao, đ�y l� những thị trường dễ t�nh. Muốn trả những số tiền kết x� khi đăng k� hợp đồng lao động, những người n�ng d�n ngh�o khổ n�y phải vay mượn khắp nơi, nhiều người c�n thế chấp hết nh� cửa ruộng vườn. Gặp những thực tế đau đớn n�y, họ kh�ng phải biết sống ra sao khi trở về nước.

Về ph�a c�c doanh nghiệp xuất khẩu lao động, chỉ ngồi giữa ăn tiền hai đầu, một lối kiếm ăn qu� dễ d�ng đ� biến họ th�nh những người v� lương t�m. Họ cứ nhận người lao động đăng k�, ăn chịu với đầu mối kh�c ở nước ngo�i để l�m những hợp đồng dỏm để qua mặt người lao động. Hiện nay c� 84 doanh nghiệp xuất khẩu lao động sang M� Lai, mỗi nơi ăn n�i mỗi kiểu n�n người c�ng nh�n kh�ng biết được đ�u l� những điều ch�nh x�c khi k� c�c hợp đồng.

Bằng chứng l� ng�y 19/5, 28 người đ� từ chối đi lao động ở Malaysia v� khi nh�n thấy trong visa của m�nh chỉ l� visa du lịch 3 th�ng. Bị chất vấn th� c�c doanh nghiệp n�y trả lời visa n�y chỉ để nhập cảnh, qua tới nơi ch�nh quyền địa phương mới cấp visa lao động mỗi 6 th�ng. Đ�y cũng l� dịch vụ của c�ng ty Cửu Long ở Hải Ph�ng. Ngo�i tiền chi ph�, c�ng ty n�y c�n đ�i th�m mỗi người 2 triệu đồng để học ngoại ngữ trong v�ng hai th�ng. Nhưng thực tế th� chỉ một v�i người trong số 28 người n�y c� học v�i buổi tiếng Anh, những người c�n lại kh�ng được học, kh�ng được hướng dẫn g�hết mặc d� đ� phải trả th�m 2 triệu đồng.

Sự an nguy của người lao động kh�ng hề được quan t�m

Khi hai anh N.T.H v� N.V.T n�i tr�n đi về chất vấn doanh nghiệp Bitocimex về việc bị đ�nh đập, �ng chủ c�ng ty n�y n�i rằng: "đ� l� chuyện b�nh thường ở b�n đ�, c� thể Việt Nam kh�ng chấp nhận lối cư xử n�y nhưng ở một số nơi như Đ�i loan, H�n Quốc, Trung Quốc..., chủ c� quyền đ�nh khi LĐ l�m sai (VietnamNet, 16/5/2004).

Khi xảy ra những cuộc ẩu đả hay đ�nh c�ng, người bị họ l�n �n đầu ti�n l� người c�ng nh�n Việt Nam : về chuy�n m�n, t�nh cần c�, học hỏi, sự kh�o l�o trong c�ng việc th� LĐ Việt Nam rất tốt. Thế nhưng b�n cạnh đ�, họ lại hạn chế ở t�nh ngang bướng đến mức v� kỷ luật. Khi bức x�c, họ phản ứng ngay, �t khi chịu đối thoại nghi�m t�c với chủ sử dụng LĐ" (VietnamNet, 16/5/2004).

Khi người lao động bị thương t�ch khi l�m việc, họ kh�ng biết phải k�u cứu ở đ�u: "Ngay cả khi anh Trương bị tai nạn lao động, chấn thương mặt v� g�y 4 xương sườn, mọi người t�a đi khắp nơi t�m đại diện Bitocimex tại Malaysia cũng chỉ nhận được tiếng... t�t... t�t... của điện thoại ngo�i v�ng phủ s�ng" (VietnamNet - 26/03/2004).

C� nh� nước n�o nhẫn t�m đua d�n m�nh đi l�m n� lệ như thế ?

Th�m một tội �c nữa, v� l�ng tham kh�ng đ�y

C�c chủ doanh nghiệp n�y đ� nhận những số tiền kết x� của những người xuất khẩu lao động, trong đ� c� phần ứng trước tiền hoa hồng cho mỗi giao k�o với gi� 1 th�ng lương một năm. Những người được việc tốt th� chẳng sao, họ ăn trọn vẹn cũng l� điều b�nh thường. Những người kh�ng c� hợp đồng, bỏ trốn kh�ng về, như ở Đ�i Loan chẳng hạn, th� c�c chủ doanh nghiệp n�y cũng lẳng lặng nuốt trọn g�i. Ch�nh v� vậy m� họ cứ lờ để cho c�c c�ng nh�n ở Đ�i Loan tha hồ lặng mất.

Ri�ng trường hợp c�c c�ng nh�n kh�ng t�m được việc l�m ở M� Lai bị đưa về nước, họ đ� t�m đến c�c c�ng ty n�y đ�i bồi ho�n v� c�c c�ng ty n�y đ� k� những hợp đồng ma, c�c �ng chủ �c nhơn n�y lại k�u gọi sự th�ng cảm của c�c c�ng nh�n, kh� khăn n�y l� của chung chứ kh�ng phải của họ. Trong số c�c c�ng nh�n bị trả về n�y, họ đ� đ�i c�ng ty Bitocimex ở B�nh Phước ho�n lại mỗi người 30 triệu đồng v� họ đ� đ�ng cho c�ng ty 17 triệu, 2 triệu chi ph� h�nh ch�nh, v� phần c�n lại tương đương với 3 th�ng tiền lương chưa được l�nh, cộng với chi ph� 3 th�ng lăn l�c trong thời gian mất việc l�m. Nhưng c�ng ty n�y chỉ muốn ho�n trả 6 triệu một người. Nội vụ ho�n trả n�y cho đến nay vẫn chưa ng� ngủ v� c� nhiều triển vọng sẽ đưa ra t�a để giải quyết. Nhưng kh�ng biết t�a �n Việt Nam sẽ đứng về phe n�o ????.

Những người may mắn hơn, tuy đ� k� hợp đồng xin đi lao động nhưng cứ phải chờ, đến khi lệnh của đại sứ Việt Nam tại M� Lai cấm kh�ng th�u nạp những người sang l�m nghề x�y cất ở M� Lai nữa, khi họ đến đ�i lại tiền đ� đ�ng th� họ phải chờ, đ�i năm lần bảy lượt cũng chưa được bồi ho�n. C�ng ty Bitocimex cũng kh�ng qu�n đưa ra với họ một đề nghị hết sức tử tế : nếu kh�ng chờ th� phải chịu tốn th�m một khoản nữa để Bitocimex chuyển sang c�ng ty kh�c (VietnamNet - 26/3/2004).

Giải ph�p n�o để c�c c�ng nh�n xuất khẩu lao động bớt khổ ?

Muốn giải quyết t�nh trạng n�y, những chuyện cần phải l�m chỉ l� những chuổi việc l�m theo đ�ng c�i logic của n�.

�ng Nguyễn Quốc Dũng, đại sứ Việt Nam tại M� Lai đ� n�u đầy đủ những g� phải l�m như sau:

"- Về ph�a c�c Bộ, Ng�nh hữu quan, đặc biệt l� Bộ Lao động-Thương binh-X� hội n�n đ�nh gi� tổng thể thị trường lao động Malaysia, nhất l� c�c vấn đề ph�t sinh trong qu� tr�nh đưa lao động sang Malaysia trong gần 2 năm qua để t�m ra những giải ph�p hữu hiệu khắc phục những vấn đề bất cập.

Về ph�a c�c doanh nghiệp xuất khẩu lao động, phải coi quyền lợi người lao động l� ưu ti�n h�ng đầu để phối hợp với Ban quản l� lao động l�m tốt c�ng t�c đ�nh gi� v� thẩm định hợp đồng, tr�nh chạy theo số lượng. Ch� trọng c�ng t�c đ�o tạo ngoại ngữ v� đ�o tạo hướng nghiệp cho lao động, l�m cho người lao động hiểu r� c�c quyền v� nghĩa vụ hợp ph�p của họ theo hợp đồng lao động, hiểu c�c quy định ph�p luật, phong tục tập qu�n, lối sống v� văn h�a của nước bạn, cung cấp cho họ những kinh nghiệm r�t ra từ thực tiễn t�nh h�nh lao động Việt Nam ở Malaysia.

B�n cạnh đ�, khi th�ng b�o tuyển dụng, c�c doanh nghiệp n�n th�ng tin đầy đủ v� ch�nh x�c cho người lao động về triển vọng cuộc sống v� c�ng việc của họ tại Malaysia, tr�nh để họ qu� kỳ vọng rồi thất vọng khi đối mặt với thực tế c�ng việc, dẫn tới c� th�i độ v� h�nh vi kh�ng ph� hợp trong l�m việc v� trong quan hệ với chủ lao động."...

Giải ph�p th� rất dễ, điều quan trọng l� giới hữu tr�ch nh� nước Việt Nam c� quyết t�m �p dụng hay kh�ng, để thực sự x�a đ�i giảm ngh�o cho d�n hay lại bi đồng tiền l�m mờ mắt, tiếp tục để c�c doanh nghiệp XKLĐ tiếp tục ăn tr�n xương m�u người lao động rồi chia ch�t �t cho họ ?

***

Nh�n tổng thể của vấn đề xuất khẩu lao động tại Việt Nam, t�i tự hỏi thực chất những kh� khăn của vấn đề n�y l� ở đ�u ?

Tại sao người XKLĐ sang Đ�i Loan cứ �o �o trốn tho�t, ngay khi họ vừa tho�t khỏi Việt Nam ? C� phải đ�y l� một đường d�y tổ chức đi chui b�n ch�nh thức m� nh� nước Việt Nam thừa biết l� do v� hậu quả nhưng họ vẫn cứ l�m ? Tiền v�o t�i, bớt miệng ăn, bớt số người thất nghiệp, t� đẹp th�m vẻ ph�t triển kinh tế của Việt Nam để l�a mắt c�c tổ chức lao động v� t�i ch�nh thế giới ?

Một số h�nh thức kh�c m� nhiều người cũng đ� từng biết đến, v� ch�nh nh� nước CHXHCNVN cũng thừa biết, đ� l� những đường d�y đưa lậu người sang �u ch�u với những số tiền kết x�. Mỗi người phải trả từ 5 ng�n đến 7 ng�n Mỹ kim, chưa kể nhiều khi c�n bị trấn lột để v�i tiền th�m. C� dịp gặp gỡ v� trao đổi với một số người thuộc diện n�y hiện đang sống tại Ba Lan, t�i kh�ng cầm được nước mắt v� hỏi : "v� sao tốn tiền như vậy, đời sống l�ng b�ng như thế n�y m� sao c�c anh c�n lũ lượt k�o nhau đi ?" C� người đ� ngậm ng�i trả lời rằng: "Đi vay đi mượn để m� đi, ở nh� kh�ng sống nổi, kh�ng t�m được việc l�m. Sang đến đ�y, su�t mất mạng, đời sống kh� khăn, ng�y hai bữa bữa no bữa đ�i nhưng kh�ng d�m hở m�i với gia đ�nh. Khổ th� m�nh �m lấy một m�nh, n�i ra gia đ�nh chỉ th�m khổ. Cứ như thế, b�n nh� đ�u c� biết, tưởng l� sống được n�n nhiều người lại k�o nhau đi tiếp... Sang đến đ�y dở kh�c dở cười, �u cũng l� số phận..." Đ� l� lời t�m sự của những người qu� ở xứ Nghệ, con ch�u của "B�c" ng�y nay khổ như thế đ�...

Kh�ng lẽ 30 năm sau ng�y "thống nhất đất nước", người d�n Việt Nam vẫn c�n t�m mọi c�ch để đi ra khỏi nước ? Chế độ ưu việt của đảng v� nh� nước CSVN vẫn c�n l�m cho d�n khổ đến thế kia � ? T�i chợt nghĩ tới c�u: "dưới chế độ CS, cột đ�n m� c� ch�n th� n� cũng tho�t đi !!!"

Đi đ�u b�y giờ, đ�u c� nước n�o tr�n thế giới n�y sẵn s�ng tiếp đ�n h�ng h�ng lớp lớp người ra đi như thế? Nước n�o rồi cũng t�m c�ch xua đuổi những người di d�n v� t�m mọi c�ch trả họ trở về nguy�n qu�n. Chỉ c�n một c�ch duy nhất, ch�ng ta phải phấn đấu để đ�i hỏi c� được một nh� nước thực sự v� hạnh ph�c của nh�n d�n, do nh�n d�n lựa chọn để thực sự phục vụ cho nh�n d�n, để người d�n Việt Nam được quyền sống hạnh ph�c v� ấm no ngay tr�n đất nước m�nh.

Đời ta d� c� khổ nhưng với quyết t�m n�y th� con ch�u ta mới mong thấy được tương lai tươi s�ng hơn. Mong thay !

-- (Tosu_cs@yahoo.com), July 19, 2004

Answers

Response to ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT-NAM VẪN BUÔN NGƯƠÌ ĐI LÀM NÔ LỆ CHO CÁC NƯỚC, QUA MỸ TỪ. ..HỢP TÁC LAO ĐỘNG....

Ngay nay; Dang Cong San Viet Nam rat xung dang de lanh nhan danh hieu nay :

BON BUON DAN BAN NUOC .

-- Nhan Dan Tu Ve VNCH. (nhandantuve@VNCH.com), July 19, 2004.