Cuộc sống th� thảm của hậu duệ thi sĩ Tản �� tại S�i G�n

Văn Quang

Sunday, July 11, 2004 11:16:42 AM

Từ v�o Thu đến nay,
Sương Thu lạnh,
Trăng Thu bạch,
Kh�i Thu x�y th�nh
L� Thu rơi rụng đầu ghềnh...

(Tr�ch thơ Tản ��)

Quả thật t�i kh�ng biết d�ng danh từ n�o hơn l� hai chữ "th� thảm" trong ho�n cảnh của gia đ�nh người con g�i cụ Tản �� - Nguyễn Khắc Hiếu, hiện đang sống rất lầm than cơ cực, nếu kh�ng muốn n�i l� "sống dở chết dở" giữa con đường C�ng L� của th�nh phố S�i G�n n�y. (N�i đến t�n cụ Tản �� chắc bạn đọc đ� thừa biết đ� l� một thi sĩ tiền bối rất nổi danh v� rất đ�ng k�nh trọng trong l�ng văn học Việt Nam, cho n�n t�i kh�ng cần phải chứng minh th�m). V�, t�i cũng chưa bao giờ ngờ được rằng giữa th�nh phố S�i G�n, tr�n con đường được gọi l� C�ng L� b�y giờ được sửa chữa th�nh thang với những ng�i nh� bề thế, những biệt thự nguy nga của c�c "anh Ba" "anh Bốn" nằm b�n những shop thời trang cho�ng ngợp lại c�n một khu nh� hoang t�n xơ x�c đến như thế.

C�i hang cho con người? C�i biển số nh� 192 C�ng L� nằm khi�m nhường tr�n chiếc trụ gạch nham nhở, g�p mặt với con đường cho n� c� t�n chứ chẳng l�m ai ch� � mặc d� n� chiếm một khoảng đất kh� rộng trong c�i thời buổi gi� nh� đất ở S�i G�n n�y đ�ng nghĩa l� tấc đất tấc v�ng. V� c�i t�n đường C�ng L� đ� được đổi th�nh đường "Nam Kỳ Khởi Nghĩa" từ l�u rồi vậy m� c�i biển vẫn cứ c�n chềnh ềnh c�i t�n C�ng L� đủ chứng tỏ n� "lỗi thời" đến thế n�o. Chiếc cổng sắt đen nhẻm chẳng biết c� từ thời n�o cũng chỉ l� thứ c�n s�t lại nằm đ� chứ chẳng để l�m g�. Nh�n v�o ph�a trong l� một h�ng cơm b�nh d�n cũng tối tăm, �o uột vắng ngơ ng�c, dường như người ta b�y ra chỉ để chiếm chỗ sợ người kh�c chiếm mất, thế th�i. Bước qua h�ng cơm l� một lối đi trải nhựa đ� qu� gi� cũ lỗ chỗ nham nhở, đất đ� lổn nhổn chẳng kh�c những con đường l�ng ở nh� qu� thời xa xưa. Nh�n l�n l� những tầng lầu cao, tường đen loang lổ, cửa ng� kh�ng c�nh toang ho�c, cứ tưởng như ta đang sống trong thời kỳ chiến tranh bom đạn t�n ph�, nhưng nh�n kỹ đ� l� vết thời gian in hằn, chẳng ai th�m ng� ng�ng đến.

�i v�o v�i chục m�t nữa l� những h�nh lang tăm tối hoang phế, nhưng trong c�i hoang phế ấy lại ch�nh l� nơi cư ngụ của một số gia đ�nh đ�i r�ch v� gia cư. Họ sống lặng lẽ, lam lũ, lay lắt che chắn bằng đủ thứ vỏ hộp c�c t�ng, liếp tre, vải bố r�ch miễn l� tạm thời c� thể che chắn nắng mưa, m� che chắn cũng chỉ l� tạm bợ, được ch�t n�o hay ch�t ấy. Mưa tạt vẫn ướt, nắng c�ng khổ hơn v� c�i n�ng hầm hập như trong l� nướng. C� thể hiểu đ�y l� "c�i hang cho con người" chứ kh�ng thể gọi l� một chỗ để ở. Trong số đ� c� gia đ�nh người con g�i thi sĩ Tản �� Nguyễn Khắc Hiếu. Ch�ng t�i lần m� v�o một h�nh lang ph�a trong, tr�n một khoang hẹp chừng 3 thước vu�ng, k� hai chiếc giường v� một chiếc b�n với hai ba chiếc ghế nhựa nhỏ x�u nằm kẹt v�o giữa.

Chị Hương Thu đ�n t�i v� Th�i Phương d� đ� được hẹn trước m� cũng chẳng biết n�n mời ch�ng t�i ngồi v�o chỗ n�o cho thuận tiện. T�i k�o chiếc ghế nhựa con ngồi s�t v�o đầu chiếc giường gỗ nơi một b� l�o đang nằm. Chị Hương Thu lay mẹ dậy tiếp chuyện với t�i. �� l� b� Nguyễn Th�y Ngọc, năm nay đ� 75 tuổi. T�i hỏi ngay:
- Thưa b�, c� phải b� l� con g�i cụ Tản �� Nguyễn Khắc Hiếu kh�ng?
B� l�o gật đầu:
- ��ng thế. �ng th�n sinh t�i mất năm 1939 tại số nh� 45 Ng� Tư sở, H� Nội. T�i theo chồng v�o Nam năm 1954 c�ng gia đ�nh người chị g�i l� b� Quất hiện cũng đang sống ở S�i G�n.
- Hiện nay b� sống với những ai? B� l�o chỉ sang chiếc giường tre b�n cạnh:
- Con g�i t�i đ�, n� l� Th�y Lan bị bại liệt. C�n một đứa con trai bị t�m thần, ở đ�y kh�ng c�n chỗ n�n phải cho n� nằm ở cuối h�nh lang ph�a b�n kia. Một đứa con trai lớn cũng chớm bị thần kinh đ� từng l�m c�ng nh�n vệ sinh nhưng nay thất nghiệp.
- Vậy gia đ�nh cụ sống như thế n�o? B� chỉ chị Hương Thu - l� người đ� tiếp đ�n ch�ng t�i:
- Nhờ n�, con g�i t�i, n� lấy chồng ở Miếu Nổi nhưng vẫn phải nu�i cả gia đ�nh nh� n�y. T�i quay sang hỏi chị Hương Thu:
- Chị l�m thế n�o m� nu�i nổi một l�c bốn người gi� yếu bệnh tật như thế n�y?
- Ch�u đi b�n v� số v� c� khi b�n b�o, cứ s�ng sớm l� ra đi, b�n được đồng n�o chạy vội về mua gạo thổi cơm mang sang cho mẹ v� c�c em. Buổi chiều cũng b�n v� số rồi lại về chăm s�c tắm rửa cho mẹ v� c�c em xong mới trở về nh� chồng được. Th� thật với ch� l� gia đ�nh nh� chồng ch�u cũng th�ng cảm lắm mới cho ch�u l�m những c�ng việc n�y. M� ch�u kh�ng l�m th� ai l�m đ�y. Ch�u phải mang hết sức ch�u ra th�i. Th�i Phương xen v�o:
- Chị Th�y Lan bị bại liệt l�u chưa? - Em Th�y Lan trước năm 1975 l�m ở Bộ Chi�u Hồi, sau năm 75, em ch�u đi b�n b�nh � về nu�i mẹ. Nhưng một thời gian sau em bị bại liệt, kh�ng tự m�nh l�m bất cứ c�i g� được, tất cả mọi việc đều phải c� người gi�p. Khi ch�u kh�ng c� mặt ở đ�y th� ch� em thất nghiệp gi�p đỡ, nhưng đ�i khi n� c� việc l�m th� đ�nh chịu vậy th�i. Mọi c�ng việc cứ bừa phứa ra đ� rồi dọn dẹp sau. Những người "kh�ng biết ốm".
T�i ngậm ng�i hỏi:
- H�ng ng�y gia đ�nh chị c� đủ ăn kh�ng? Chị Hương Thu c�i đầu, đắn đo trước c�u trả lời:
- C� lẽ n�i l� "đ�i" th� chưa đ�ng hẳn, nhưng dĩ nhi�n l� cũng c� khi đ�i. Nhưng hầu như ch�u chỉ lo chủ yếu l� l�m sao c� đủ gạo cho bốn miệng ăn l� tạm y�n t�m rồi. Những ng�y mưa gi� th� đi vay đi mượn cũng b� đắp v� v�u cho qua ng�y th�i ch� ạ, ch�ng ch�u kh�ng d�m mơ tới một bữa ăn ngon m� chỉ l� một bữa cơm đủ no. Nhưng b�y giờ gi� cả mỗi ng�y một đắt đỏ, mớ rau con c� trước kia chỉ năm đồng, b�y giờ phải mười đồng. Gia đ�nh lao động b�nh thường c�n lo thiếu, huống g� nh� ch�u.
- C�n thuốc men khi đau ốm?
- �iều đ� th� ngo�i sức của ch�u. Ai đau ốm g� cũng cố gắng im lặng để kh�ng l�m khổ đến những người kh�c. Nhiều khi mẹ ch�u nằm r�n, nhưng đến khi ch�u về đến nơi th� b� cố nhịn, c�c em ch�u m�ch lại, b� vẫn cố gắng n�i chuyện b�nh thường cho ch�u y�n l�ng về với gia đ�nh nh� chồng. Những l�c ấy ch�u chỉ biết kh�c thầm. C�c em ch�u th� chẳng bao giờ " biết đau ốm" l� g�! Nh�n v�o những người ngồi quanh, t�i c� thể h�nh dung ra ngay c�i thảm cảnh đ�. Những khu�n mặt im l�m chịu đựng như họ đ� từng quen chịu đựng từ bao năm nay. Bất chợt Th�i Phương hỏi:
- Thế ch�nh quyền địa phương c� gi�p đỡ g� gia đ�nh chị kh�ng? Chị Hương Thu trả lời như người ta thường vẫn trả lời:
- Ấy c� chứ, ch�nh quyền cũng "quan t�m" xếp nh� ch�u v�o diện "gia đ�nh kh� khăn, x�a đ�i giảm ngh�o" đấy. Mỗi năm cứ Tết đến nh� ch�u lại nhận được một phần qu� của địa phương. T�i hỏi:
- Trong đ� gồm c� những g�?
Chị Hương Thu hỏi mẹ cho ch�nh x�c, b� cụ nhẩm t�nh:
- Một trăm ng�n, 10 k� gạo, 1 chai dầu ăn, 1 k� đường. Chị Hương Thu n�i lảng:
- Th�i th� cũng th�m cặp v�o được một hai ng�y Tết Gọi l� "c� hương c� hoa" th�i. Những ng�y đ� mẹ ch�u thường kể lại những kỷ niệm khi �ng ngoại ch�ng ch�u c�n sống. �ng cụ kh� t�nh lắm, ăn uống cũng kh� t�nh. Cuộc sống đạm bạc nhưng rất thảnh thơi. �ng ngoại ch�u chẳng ham muốn điều g� cả ngo�i việc l�m thơ v� bạn thơ của �ng. Ấy mẹ ch�u cũng l�m thơ đấy ch� ạ. �ể ch�u lấy tập thơ của mẹ ch�u l�m từ ng�y xưa cho ch� coi.

"T�nh gia truyền" của gia đ�nh thi sĩ.

-- Kẻ Sĩ Bắc H� (ke_si_bac_ha@yahoo.com), July 26, 2004

Answers

Response to Tặng Vũ Hoàng Nguyên, người thich thi sĩ Tản Ðà: Cuộc sống thê thảm của hậu duệ thi sĩ Tản Ðà tại Sài Gòn

B� Th�y Ngọc vui vẻ moi ở đống gối đầu giường ra đưa cho ch�ng t�i xem tập thơ mỏng của b� s�ng t�c. T�i liếc qua v�i d�ng trong b�i "Hồi k� " c� thể cảm nhận được ngay đ� l� t�m hồn của một c� nữ sinh H� Nội thuở n�o:

" Dưới m�i nh� tranh tắm �nh trăng
L�ng t�i nhớ lại thuở non măng
��i m�i mọng đỏ chưa từng được
��i mắt tr�n đen mớ t�c bằng.

...

Ng�y đ� t�i c�n dại ngẩn ngơ
Chỉ l� c� b� g�i ng�y thơ
T�i hay bắt bướm y�u hoa đẹp
Th�ch chuyện thần ti�n, th�ch chạy đua
...
Trong những ng�y h� t�i th�ch đi
Dưới chiều nhạt nắng bước tr�n đ�
T�m hồn ng�y ngất bay theo gi�
�ồng ruộng say sưa chẳng muốn về".

Tất nhi�n những c�u thơ đ� kh�ng thể so s�nh với thơ của �ng bố si�u tho�t, tuyệt t�c hơn nhiều Nh�n đ�y mời bạn đọc thưởng thức lại b�i thơ rất nổi tiếng cụ đ� để lại cho đời sau, ch�nh l� cho ch�ng ta vậy:

Tống Biệt L� đ�o rơi rắc lối thi�n thai
Suối tiễn oanh đưa những ngậm ng�i
Nửa năm ti�n cảnh
Một bước trần ai
Ước cũ duy�n thừa c� thế th�i
�� m�n, r�u nhạt
Nước chảy, hu� tr�i
C�i hạc bay l�n v�t tận trời
Trời đất từ nay xa c�ch m�i
Cửa động, đầu non, đường lối cũ
Ngh�n năm thơ thẩn b�ng trăng chơi.
Tản �� (1889-1939)

�ọc hai b�i thơ c� thể thấy được c�i "t�nh gia truyền" trong gia đ�nh thi sĩ ấy. B� bảo chị Hương Thu:
"Con mang photocopy biếu hai ch� mỗi ch� một tập. T�i cảm ơn b� đ� c� l�ng cho ch�ng t�i được h�n hạnh giữ lại một kỷ niệm của b�. Trong khi c� con g�i đi l�m photocopy, b� lại cho ch�ng t�i xem tập h�nh ảnh ng�y xưa, b� l�i cả c�i giấy khai sinh của b� ra chỉ cho t�i xem chỗ c� t�n bố l� Nguyễn Khắc Hiếu, b� rất tự h�o về điều n�y. B� dặn ch�ng t�i khi n�o c� th� giờ cứ đến thăm b�, b� th�ch tr� chuyện với những nh� văn nh� b�o.

To�n bộ cư d�n trong khu nh� sắp phải ra đi
Gh� sang thăm người con trai bị thần kinh của b� nằm tận cuối h�ng lang ph�a trong, chị Hương Thu cho biết th�m:
- To�n bộ khu n�y l� một c�i building của Mỹ trước năm 1975 đang l�m dở chừng th� bỏ lại, kh�ng ai l�m tiếp nữa. Hầu hết những gia đ�nh ở đ�y l� người kh�ng c� nh� cửa, cứ v� ở đại rồi sau đ� ch�nh quyền đ�nh phải để họ ở như thế n�y th�i, chẳng ai chăm s�c đến n� nữa. Nghe n�i chỉ nay mai th�i, người ta sẽ "giải tỏa trắng" khu nh� n�y, cho người nước ngo�i thu� lại, khối tiền.
- Như thế người ta sẽ phải đền b� cho người phải ra đi? Chị Hương Thu gật đầu:
- Tất nhi�n nh� nước sẽ đền b� hoặc cho một số tiền, nhưng chỉ đền b� cho những người đ� được ch�nh quyền địa phương c�ng nhận cho ở trong ph�ng chứ c�n gia đ�nh nh� ch�u chỉ l� người đến sau, xin người đến ở trước cho tr� ngụ ngo�i h�nh lang chứ c� được ở trong ph�ng đ�u. D�n ở ngo�i h�nh lang vẫn l� d�n ăn nhờ ở lậu n�n chắc sẽ kh�ng được xu n�o đ�u ch� ạ. Chỉ nay mai th�i, người ta sẽ "dọn dẹp" hết khu n�y, tất cả cư d�n ở đ�y sẽ khăn g�i ra đi. �ến l�c đ� chưa biết gia đ�nh ch�u sẽ phải tr�i dạt tới đ�u nữa!
T�i ra về trong l�ng nặng trĩu, bước ra ngo�i đường, xe cộ dập d�u tấp nập m� ở trong khu tạm gọi l� c�i "chung cư" tối tăm n�y lặng lẽ chẳng kh�c g� một nấm mồ nằm ngay mặt con đường lớn v�o bậc nhất th�nh phố!
Ngay buổi s�ng h�m sau, một nh� văn nữ ở San Jose về S�i G�n chơi, chị gh� thăm t�i trong khi t�i đang chuẩn bị viết b�i n�y, t�i kể lại c�u chuyện của gia đ�nh con g�i cụ Tản ��, c� bạn t�i (xin giấu t�n) y�u cầu t�i chuyển ngay 100 USD đến cụ Th�y Ngọc. T�i gọi cho Th�i Phương nhờ mang tới, anh la l�n:
- Một trăm đ� đối với gia đ�nh họ l�c n�y qu� lắm đấy anh ạ. Rồi nay mai lại phải chuyển đi nơi kh�c, chẳng biết họ phải xoay xở ra sao! L�m thế n�o để chị Hương Thu c� một ch�t vốn để "tậu" được một quầy s�ch b�o, b�n v� số th� may cho chị ấy qu�. Vừa c� chỗ bu�n b�n vừa c� thể chăm s�c cho mẹ v� c�c em.
V�ng, chỉ cần một số vốn nhỏ th�i l� gia đ�nh con g�i cụ Tản �� c� thể c� được một cuộc sống tương đối đầy đủ rồi. T�i xin gửi th�ng tin n�y đến với bạn đọc để nếu c� thể vui l�ng gi�p đỡ hậu duệ của cụ Tản �� Nguyễn Khắc Hiếu, chắc chắn linh hồn thi sĩ cũng được an ủi rất nhiều.
Mọi li�n lạc xin gửi về địa chỉ của ch�u g�i cụ:

Chị: Nguyễn Hương Thu
L� A2/42 Chung cư Miếu Nổi
Phường 3, Quận B�nh Thạnh, TP. HCM
�iện thoại: 5104750 (�� l� nh� chồng chị)
V�i lời n�i th�m cho r�:
Nh�n đ�y t�i cũng xin n�i th�m về một b�i b�o đ� viết về ho�n cảnh của hậu duệ cụ Tản �� v� đ� c� một hai tờ b�o ở Mỹ đăng tải. B�i b�o cũng đ� được một số độc giả ch� �, nhưng trong số đ� lại c� một hai độc giả nghi ngờ về sự ch�nh x�c của nguồn tin n�n điện thoại đến t�a b�o hỏi lại (cụ thể l� tờ Thời Luận ở Los Angeles) v� cho rằng đ� l� một nguồn tin kh�ng đ�ng sự thật. Hơn thế vị độc giả c�n cho biết th�m rằng "b� Hương Thu l� ch�u ngoại cụ Tản �� thật nhưng hiện b� rất gi�u, c� 2 căn nh�, một ở chung cư Miếu Nổi v� một ở 192 C�ng L�. V� b� Hương Thu kh�ng cần đến sự gi�p đỡ của ai".

Lập tức tờ Thời Luận ở Los Angeles gửi ngay e mail nhờ t�i đến những địa chỉ tr�n x�c nhận sự việc T�i v� anh Th�i Phương đ� đến, phải mấy lần đi lại ch�ng t�i mới gặp được chị Hương Thu để xin một cuộc hẹn gặp cả gia đ�nh ở 192 C�ng L� như t�i đ� tường tr�nh ở tr�n. V� thế n�n mới c� sự tiếp đ�n ch�ng t�i đ�ng đủ để x�c minh sự việc n�y. T�i hỏi chị Hương Thu về nguồn tin tr�n, chị ngạc nhi�n n�i ngay:
- Ch�u chưa hề gặp ai hỏi về chuyện n�y v� cũng chưa từng n�i với ai như vậy, c�n căn nh� ở chung cư Miếu Nổi l� ở khu nh� cũ chứ kh�ng phải khu chung cư mới x�y dựng. Nh� đ� của gia đ�nh nh� chồng ch�u cũng kh�ng c� g� kh� giả, nếu kh� giả th� ch�u đ�u c� phải đi b�n v� số, c�n nh� 192 C�ng L� th� đ�y, c�i h�nh lang n�y như ch� đ� thấy đấy. Quả thật ch�u kh�ng hiểu tại sao lại c� nguồn tin đ�. Rất c� thể l� do một sự hiểu lầm n�o đ� th�i. Ch�u rất cần sự gi�p đỡ của c�c c� ch� trong ho�n cảnh n�y. Chị suy nghĩ một ch�t rồi n�i tiếp:
- V�i th�ng trước đ�y c� mấy �ng đến với thiện ch� gi�p đỡ gia đ�nh ch�u, ch�u rất biết ơn. Ch�u nghe n�i c�c �ng ấy về Mỹ c� gửi b�i đăng b�o. L�c n�y ch�ng t�i đ� nh�n ra sự việc v� b�i n�y g�p th�m tiếng n�i với những vị đ� từng viết về sự việc n�y, đ� l� sự ch�nh x�c của nguồn tin v� ch�ng t�i vẫn mong được sự gi�p đỡ của bạn đọc cho gia đ�nh hậu duệ của cố thi sĩ Tản ��, l�c n�y l� l�c cần thiết hơn bao giờ hết.

-- Kẻ Sĩ Bắc H� (ke_si_bac_ha@yahoo.com), July 26, 2004.

Response to Tặng Vũ Hoàng Nguyên, người thich thi sĩ Tản Ðà: Cuộc sống thê thảm của hậu duệ thi sĩ Tản Ðà tại Sài Gòn

D9ọc b�i anh KSBH post hay qu�, TSCS xin g�p một b�i với anh Kẻ Sỹ Bắc H� v�i c�u thơ về THU cho dzui.. B�i thơ con nh�i n�y kh�ng phải cuả Tản Đ�..m� cuả Tản thần TổSư_cs viết cho 1 cuộc t�nh lỡ...Kh�ng được hay.. Nhưng xin đọc cho dzui . T�NH THU (Cho cuộc t�nh lỡ)

Cảnh vắng chiều thu gi� lặng lờ
H�ng c�y trụi l� đứng trơ vơ
C� người ngồi đ� trong thinh lặng
Đưa mắt nh�n theo �ng m�y mờ

Đường vắng chiều thu bước thẫn thờ
L�ng buồn thương nhớ những thu xưa
Hồn thu ng�y đ� chưa biết kh�c
Nhưng mắt thu nay lệ thấm mờ

Hồn lắng chiều thu qu� x�c xơ
X�c xơ như c�nh l� ven bờ
Xạc x�o đang kh�c thương c�nh cũ
Hay kh�c thương thời l� xanh mơ ?

Cảnh huống l�
MU� THU ĐẾN GIEO SẦU CHO ĐỜI L�
ĐỚN ĐAU C�NH TRƠ TRỤI GIƯ� TRỜI Đ�NG..

TổSư_cs.

-- (tosu_cs@yahoo.com), July 27, 2004.

Response to Tặng Vũ HoÃ�ng NguyÃ�n, người thich thi sĩ Tản Ã�Ã�: Cuộc sống thÃ� thảm của hậu duệ thi sĩ Tản Ã�Ã� tại SÃ�i GÃ�n

C�m �n KSBH nhiều lắm. Tớ cũng c� biết về th�ng tin n�y. Những b�i th� của hậu duệ �ng ấy l�m cũng kh� hay.

-- Vu Hoang Nguyen (HoangNguyen@yahoo.com), July 27, 2004.