LI�N LẠC VIỆT NAM � CAMBODIA TRONG LỊCH SỬ
�I PH�T THANH �C CH�U (ABC)
MỤC �V�NG QUANH THẾ GIỚI�

-----------------------------------------------------------------

Người phỏng vấn: Minh Nguyệt đ�i ABC
Trả lời: Trần Gia Phụng
Thời gian Phỏng vấn: 9g30 - Tối 29-7-2004
Ph�t thanh v� đưa l�n NET: Thứ S�u 6-8 v� 13-8-2004
(Tr�ch: http:// www.abc.net.au/ra/viet/

)

Minh Nguyệt: Thưa qu� th�nh giả, trong mục V�ng Quanh Thế Giới tuần nầy, Minh Nguyệt sẽ giới thiệu Campuchia, nước l�ng giềng của Việt Nam, đồng thời cũng l� nước c� mối quan hệ lịch sử l�u đời v� rất phức tạp với Việt Nam trong suốt cả mấy trăm năm vừa qua.

Để t�m hiểu c�c mối quan hệ l�u d�i ấy, Minh Nguyệt đ� phỏng vấn gi�o sư Trần Gia Phụng hiện đang định cư tại th�nh phố Toronto thuộc Canada. Sinh năm 1942, trước năm 1975 l� gi�o sư sử địa tại Đ� Nẵng; từ năm 1995 sang định cư tại Canada, gi�o sư Trần Gia Phụng cho xuất bản li�n tiếp nhiều c�ng tr�nh sử học c� gi� trị, được độc giả hải ngoại đ�nh gi� rất cao, v� dụ như cuốn �n t�ch Cộng sản Việt Nam (giải nhất Giải Văn Học của Hội Quốc Tế Y Sĩ Việt Nam Tự Do), Những c�u chuyện Việt sử gồm 3 tập, Những cuộc đảo ch�nh cung đ�nh Việt Nam, Quảng Nam trong lịch sử, Việt sử đại cương tập 1, v.v...

Sau đ�y, mời qu� th�nh giả theo d�i buổi phỏng vấn của MN với gi�o sư Trần Gia Phụng.

MN: Trước hết, xin gi�o sư cho biết, trong l�nh vực khảo cổ học, thời tiền sử, giữa Việt Nam v� Campuchia c� quan hệ g� kh�ng?

TGP: Thời tiền sử, giữa Việt Nam v� Cambodia c� thể c� một quan hệ ch�nh, đ� l� vấn đề chủng tộc. Những người đầu ti�n sinh sống tr�n đất cổ Việt l� những người M�-lai Đa đảo (Malayo-polynesian). Theo bộ b�ch khoa từ điển The Columbia Viking Desk Encyclopedia (New York: Viking Press, 1968) do William Bridgwater [chủ bi�n], th�: �Malayan hay Malay [M�-lai] l� từ ngữ tổng qu�t để chỉ một tập thể người cư tr� ở Đ�ng nam � v� c�c đảo phụ cận. Từ Indonesian được d�ng đồng nghĩa với Malayan v� cho những người ở c�c khu nội điạ. Nh�n d�ng n�i chung giống chủng [da v�ng] Mongolo�d; rất nhiều ng�n ngữ v� thổ ngữ tạo th�nh một nh�m những ng�n ngữ M�-lai Đa đảo.�(tr. 653). Như thế, người cổ Việt v� người Cambodia đều nằm trong tập thể người cư tr� ở Đ�ng Nam � thuộc hệ M�-lai Đa đảo nầy. Sau đ�, do sự hợp chủng với giống Mongolo�d (M�ng-cổ) da v�ng, từ thế kỷ thứ 3 trước C�ng nguy�n, người Việt trở n�n hợp chủng, trong khi hiện tượng hợp chủng nầy dường như kh�ng xảy ra ở Cambodia.

Về ng�n ngữ, người M�-lai Đa đảo hay Nam � c� nhiều thổ ngữ kh�c nhau được sử dụng tại quần đảo M� Lai; Madagascar; Taiwan (Đ�i Loan); Indonesia; New Guinea; quần đảo Melanesia; Micronesia; Polynesia; Phi Luật T�n; v� New Zealand (T�n T�y Lan).

MN: C�n tiếng Việt th� sao, thưa gi�o sư?

TGP: Ri�ng tiếng Việt, l� một ng�n ngữ phức tạp ở � ch�u, nằm trong ngữ tộc Mon-Khmer thuộc gia đ�nh ng�n ngữ Nam �, chịu ảnh hưởng mạnh của tiếng Hoa. (The New Encyclopaedia Britannica, Volume 17, Macropaedia, Chicago: 1997, mục �Southeast Asia�, tr. 781.) Tiếng Mon-Khmer l� ng�n ngữ của người Mon ở trung t�y Miến Điện v� người Khmer ở Cambodia, được d�ng ở Miến Điện, Cambodia v� ảnh hưởng rộng đến c�c nước v�ng Đ�ng nam �, trong đ� c� Việt Nam.

Gần đ�y, b�c sĩ Nguyễn Hy Vọng, ở California, người đ� bỏ cả một đời để nghi�n cứu tiếng Việt, ph�t hiện ra rằng người Khasi (c�n viết l� Khassi), một v�ng nằm giữa ở giữa nước Bengladesh v� nước Bhutan n�i một thứ tiếng giống tiếng Việt, ngữ ph�p v� c� ph�p cũng giống tiếng Việt. Đ�y l� một chứng l� th�m nữa cho thấy nguồn cội M�-lai Đa đảo của người Việt.

MN: Thưa gi�o sư, trong lịch sử thời trung đại, trước phong tr�o Nam tiến, giữa Việt Nam v� Campuchia c� quan hệ g� kh�ng?

TGP: Trong lịch sử, thời trung đại, trước phong tr�o Nam tiến, Đại Việt v� Cambodia kh�ng c� bi�n giới chung, n�n kh�ng c� sự giao thiệp trực tiếp giữa hai b�n. Thỉnh thoảng, nước Cambodia m� trong sử s�ch gọi l� Ch�n Lạp (Chen-la) c� gởi sứ sang triều đ�nh Đại Việt. S�ch Đại Việt sử k� to�n thư ghi nhận rằng v�o năm 1012 (nh�m t�), sứ thần Cambodia lần đầu đến triều cống dưới thời vua L� Th�i Tổ (trị v� 1010-1028). Sau đ�, sứ thần Cambodia nhiều lần đến Thăng Long. Biến cố đặc biệt nhất duy nhất l� v�o năm 1150 (canh ngọ), người Cambodia tấn c�ng nước ta bằng đường n�i, ph�a t�y Nghệ An, nhưng thất bại phải r�t lui.

MN: V�o thời đ�, ở giữa hai nước Đại Việt v� Campuchia l� nước Chi�m Th�nh phải kh�ng ạ?

TGP: V�ng, Chi�m Th�nh hay Champa l� miền Trung nước ta ng�y nay.

MN: Vậy giữa Chi�m Th�nh v� Camphuchia c� g� đặc biệt kh�ng thưa gi�o sư?

TGP: Giữa Chi�m Th�nh v� Cambodia thường hay xảy ra chiến tranh. Người Cambodia x�m chiếm Chi�m Th�nh v�o c�c năm 950, 1190, rồi đ� hộ Chi�m Th�nh từ 1203 đến 1220. Khi x�m chiếm hay đ� hộ Chi�m Th�nh, người Cambodia thường t�n ph� c�c th�nh địa v� đền đ�i Chi�m Th�nh n�n sau khi đ�nh đuổi người Cambodia, người Chi�m Th�nh lại phải t�i x�y dựng.

MN: C�n th�i độ của người Việt với người Chi�m Th�nh như thế n�o? C� giống như người Campuchia kh�ng?

TGP: Kh�ng đ�u, c� Minh Nguyệt. Ngược lại, khi sang sinh sống tr�n v�ng đất Chi�m Th�nh, người Việt chẳng những t�n trọng c�c t�n gi�o Chi�m Th�nh m� c�n giữ g�n, bảo vệ v� t�n tạo c�c di t�ch th�nh địa của người Chi�m. Vua L� Hiến T�ng (trị v� 1497-1504) c�n ra sắc chỉ bảo vệ người Chi�m Th�nh năm 1499 (kỷ m�i). T�i muốn n�i điều nầy để xin lưu � mọi người rằng người Việt kh�ng bao giờ ti�u diệt người Chi�m Th�nh, m� chỉ v� nhu cầu kinh tế, cần th�m đất đai c�y cấy, ph�t triển n�ng nghiệp, người Việt đ� đến sống chung với người Chi�m Th�nh, rất t�n trọng t�n gi�o cũng như văn h�a Chi�m Th�nh. Chi�m Th�nh suy vong do nhiều l� do kh�c nữa chứ kh�ng phải do người Việt chủ t�m ti�u diệt Chi�m Th�nh. Hiện nay, vẫn c�n nhiều người Chi�m Th�nh sinh sống ở nước ta. Nếu chủ t�m ti�u diệt người Chi�m, th� cả một nước lớn m� người Việt vượt qua được, huống chi l� một nh�m nhỏ. Nếu người Việt muốn ti�u diệt người Chi�m th� c� lẽ người Chi�m đ� bị thanh to�n xong từ thời nh� Nguyễn.

MN: B�y giờ, xin trở lại vấn đề Campuchia. Thưa gi�o sư, trong mối quan hệ giữa Việt Nam v� Campuchia mấy trăm năm vừa qua, sự kiện đ�ng kể nhất c� lẽ l� cuộc Nam tiến, theo đ�, người Việt Nam lấn chiếm một số v�ng đất của Campuchia. Xin gi�o sư cho biết diễn tiến cuộc lấn chiếm ấy v� phản ứng của Campuchia như thế n�o?

TGP: Đ�y l� một c�u hỏi l� th� m� t�i đang chờ đợi. Sử s�ch Việt Nam cũng như Cambodia cứ cho rằng đất Nam Việt ng�y nay l� đất Thủy Ch�n Lạp tức đất Cambodia. Cũng dựa v�o điều nầy, hiện nay, c� một số l�nh tụ ch�nh trị Cambodia muốn đ�i lại đất Nam Việt. Dường như tất cả đều qu�n rằng nguy�n thủy đất Thủy Ch�n Lạp kh�ng phải của Cambodia, m� l� nước Ph� Nam (Funan). Vương quốc nầy hiện diện từ thế kỷ thứ nhất đến thế kỷ thứ s�u. Vương quốc nầy đ� triều cống Trung Hoa trong khoảng thời gian từ năm 253 đến năm 519, v� l� một vương quốc độc lập, ho�n to�n theo văn minh Ấn Độ. V�o giữa thế kỷ thứ 6, nước Cambodia đ� x�m lăng v� s�p nhập nước Ph� Nam. Địa b�n gốc của nước Cambodia cao n�n gọi l� Lục Ch�n Lạp, c�n nước Ph� Nam cũ thấp, hay bị ngập lụt n�n gọi l� Thủy Ch�n Lạp.

MN: Ở miền Trung, c� nhiều di t�ch Chi�m Th�nh. Vậy ở miền Nam, c� nhiều di t�ch của Campuchia kh�ng, thưa gi�o sư?

TGP: Thưa chị, ở miền Nam, từ ph�a nam B�nh Thuận cho đến mũi C� Mau, hầu như kh�ng c� di t�ch của Cambodia, m� chỉ c� di t�ch Ph� Nam m� th�i. Gần đ�y, trong nước, �ng V� Sĩ Khải đ� ấn h�nh một quyển s�ch nhan đề l� Văn h�a đồng bằng Nam bộ (Di t�ch kiến tr�c cổ) [Tp.HCM: Nxb. Khoa học X� hội, 2002] trong đ� cho thấy đa số kiến tr�c cổ đều thuộc văn minh Ph� Nam m� cao điểm l� văn minh �c Eo, v� thời kỳ hậu �c Eo. (Theo �ng Vương Hồng Sển, S�i G�n năm xưa, S�i G�n: xuất bản lần đầu năm 1960, Nxb. TpHCM t�i bản năm 1997, tt. 37-38, �c Eo thuộc l�ng Mỹ L�m, tổng Ki�n Hảo, gi�p ranh hai tỉnh Long Xuy�n v� Rạch Gi�.) D�n ch�ng chỉ gặp một số ch�a Phật gi�o của người Mi�n mới x�y dựng ở v�ng bi�n giới hai nước.

Khi người Việt xuống đồng bằng s�ng Cửu Long, th� người Cambodia chỉ chống đối lấy lệ. Ngược lại, dưới thời vua Minh Mạng (trị v� 1820-1840), khi Trương Minh Giảng đem qu�n qua bảo hộ Cambodia v� biến Cambodia th�nh Trấn T�y Th�nh năm 1835 (ất m�i) th� người Cambodia đ� nổi l�n kh�ng cự hết sức anh dũng để gi�nh độc lập, n�n vua Thiệu Trị (trị v� 1840-1847) phải ra lệnh Trương Minh Giảng r�t qu�n về năm 1841 (t�n sửu).

C�c điều tr�n đ�y chứng tỏ rằng: thứ nhất v�ng đồng bằng hạ lưu s�ng Cửu Long vốn kh�ng phải đất của người Cambodia m� l� đất họ chiếm được của người Ph� Nam n�n họ kh�ng tha thiết giữ g�n; thứ nh� người Cambodia quyết liệt bảo vệ l�nh thổ Lục Ch�n Lạp, v� đ� l� đất lập quốc của họ đ� h�ng ng�n năm qua.

T�i muốn lưu � c�c điểm nầy để nhấn mạnh rằng v�ng Nam Việt vốn l� đất Ph� Nam, bị người Cambodia chiếm đ�ng, chứ chẳng phải l� địa b�n gốc của người Cambodia.

MN: Thưa qu� th�nh giả, v� thời lượng ph�t thanh c� hạn, mục VQTG đến đ�y xin tạm dừng. MN xin k�nh ch�o tạm biệt v� mời qu� th�nh giả nghe phần hai của buổi phỏng vấn v�o kỳ tới.



-- Kẻ Sỉ Bắc H� (ke_si_bac_ha@yahoo.com), August 21, 2004

Answers

Response to Ðài ABC Úc Châu phỏng vấn GS Trần Gia Phụng

CAMPUCHIA (Phần 2)

Minh Nguyệt: Thưa qu� th�nh giả, trong mục VQTG tuần trước, gi�o sư Trần Gia Phụng đ� tr�nh b�y v�i n�t về mối quan hệ lịch sử l�u d�i giữa Campuchia v� Việt Nam từ thời cổ đại đến trung đại, đặc biệt trong qu� tr�nh nam tiến của d�n tộc Việt Nam. Tuần n�y, gi�o sư Trần Gia Phụng sẽ ph�n t�ch tiếp về những mối quan hệ đầy s�ng gi� n�y.

MN: Theo MN nhớ th� trong qu� tr�nh Nam tiến c� xảy ra cuộc h�n nh�n giữa một c�ng ch�a VN với quốc vương Campuchia, phải kh�ng ạ?

TGP: Đ�ng thế, chị Minh Nguyệt, việc tiến xuống đồng bằng hạ lưu s�ng Cửu Long, phải n�i l� c�ng ơn của c�c ch�a Nguyễn, bắt đầu từ viễn kiến của S�i Vương Nguyễn Ph�c Nguy�n (cầm quyền ở Đ�ng Trong từ 1613-1635) v� sự hy sinh của con g�i �ng l� c�ng ch�a Ngọc Vạn. L�c đ�, vua Cambodia mới l�n ng�i l� Chey Chetta (trị v� 1618-1628). �ng nầy muốn kết th�n với ch�a Nguyễn để l�m thế đối trọng với vua Xi�m La (Siam tức Th�i lan ng�y nay), n�n đ� cầu h�n với con g�i S�i Vương.

MN: Cuộc h�n nh�n nầy như thế n�o thưa gi�o sư?

TGP: Kh�ng c� sử s�ch n�o ghi lại diễn tiến đưa đến cuộc h�n nh�n nầy. C� thể v� ng�y trước, quan niệm của người Việt cho rằng người Cambodia l� man di, n�n c�c s�ch sử nh� Nguyễn tr�nh kh�ng ghi lại việc nầy. Bộ Đại Nam liệt truyện tiền bi�n, khi ghi ch�p về c�c con g�i của S�i Vương, đến mục �Ngọc Vạn�, đ� ghi rằng: �Khuyết truyện� tức thiếu truyện, nghĩa l� kh�ng c� tiểu sử. Gần đ�y, Bộ gia phả mới của nh� Nguyễn l� Nguyễn Ph�c tộc thế phả (Huế: Nxb. Thuận H�a, 1995) cho biết l� v�o năm 1620 (canh th�n) S�i Vương gả người con g�i thứ nh� l� Nguyễn Ph�c Ngọc Vạn cho vua Cambodia l� Chey-Chetta II. (tt. 113-114, 126)

MN: Đ�m cưới nầy kh�ng c� s�nh lễ hồi m�n như đ�m cưới c�ng ch�a Huyền Tr�n thời nh� Trần, vậy c� li�n hệ g� đến việc người Việt xuống đất Thủy Ch�n Lạp?

TGP: T�i xin kể tiếp. Ba năm sau cuộc h�n nh�n của c�ng ch�a Ngọc Vạn, S�i Vương cử một sứ bộ sang Cambodia xin vua Chey-Chetta II nhượng khu dinh điền ở v�ng M� Xo�i, gần B� Rịa ng�y nay. Nhờ sự vận động của ho�ng hậu Ngọc Vạn, vua Ch�n Lạp đồng � cho người Việt đến đ� canh t�c. Đ�y l� lần đầu ti�n người Việt ch�nh thức đặt ch�n l�n đồng bằng s�ng Cửu Long, v� M� Xo�i l� b�n đạp để người Việt dần dần tiến xuống v�ng nầy.

MN: Cuộc Nam tiến diễn biến tiếp như thế n�o v� tới bao giờ mới chấm dứt?

TGP: Thưa c�, chồng của c�ng ch�a Ngọc Vạn, vua Chey-Chetta II từ trần năm 1628. Từ đ� triều đ�nh Cambodia li�n tục xảy ra cuộc tranh chấp ng�i b�u giữa c�c ho�ng th�n. Năm 1658 (mậu tuất) hai ho�ng th�n So v� Ang Tan nổi l�n đ�nh vua Cambodia l�c bấy giờ l� Nặc �ng Ch�n (trị v� 1642-1659), nhưng thất bại, xin nhờ th�i hậu Ngọc Vạn gi�p đỡ. Th�i hậu Ngọc Vạn chỉ c�ch cho hai người nầy cầu cứu ch�a Nguyễn. Ch�a Nguyễn l�c bấy giờ l� Hiền Vương Nguyễn Ph�c Tần (cầm quyền ở Đ�ng Trong 1648-1687), ch�u gọi th�i hậu Ngọc Vạn bằng c� ruột, liền cử ph� tướng T�n Thất Yến (hay Nguyễn Ph�c Yến), đang đ�ng ở Ph� Y�n (dinh Trấn Bi�n), đem 3.000 qu�n qua gi�p, bắt được Nặc �ng Ch�n ở v�ng M� Xo�i (B� Rịa ng�y nay), đưa về giam ở Quảng B�nh v� l�c đ� nh� ch�a đang h�nh qu�n ở Quảng B�nh. Tại đ�y, Nặc �ng Ch�n từ trần năm 1659.

Ch�a Nguyễn phong So l�n l�m vua Ch�n Lạp tức Batom Reachea (trị v� 1660-1672). Từ đ�, cứ mỗi lần triều đ�nh Cambodia c� tranh chấp, liền nhờ ch�a Nguyễn ở Thuận H�a gi�p đỡ. Mỗi lần nhờ l� mỗi lần tặng đất. Năm 1772 (nh�m th�n), sau khi đẩy lui được qu�n Xi�m La, v� gi�p đưa vua Nặc T�n trở lại ng�i b�u ở Cambodia, c�c quan ở Gia Định lập đạo Trường Đồn ở Mỹ Tho, v� đặt người cai trị. Cuộc nam tiến xem như chấm dứt ở đ�y, khi người Việt dừng ch�n trước biển cả m�nh m�ng tại mũi C� Mau.

MN: Trong cuộc Nam tiến, ngo�i c�ng lao của c�ng ch�a Ngọc Vạn v� c�c ch�a Nguyễn, c�n c� yếu tố n�o kh�c nữa kh�ng, thưa gi�o sư?

TGP: Trong việc tiến xuống đồng bằng hạ lưu s�ng Cửu Long của người Việt, phải ghi nhận sự đ�ng g�p lớn lao của người Minh hương, tức người Trung Hoa gốc nh� Minh. Nguy�n nh� Minh b�n Trung Hoa sụp đổ năm 1644. Một số cựu quan nh� Minh hoặc bị nh� Thanh đ�n �p, hoặc kh�ng muốn sống dưới chế độ nh� Thanh, đ� di cư sang Đ�ng Trong năm 1679 (kỷ m�i). Ch�a Nguyễn đ� giới thiệu họ sang Cambodia khai canh. Đ� l� c�c �ng Dương Ngạn Địch (đến định cư ở Mỹ Tho) v� Trần Thượng Xuy�n (đến định cử ở Bi�n H�a, Đồng Nai). Ngo�i ra, một quan chức nh� Minh kh�c l� Mạc Cửu đến đến khai th�c ở H� Ti�n. Mạc Cửu xin thần phục Đại Việt năm 1708 (mậu t�).

MN: Gi�o sư c� n�i rằng người Việt đ� từng qua chiếm Nam Vang?

TGP: V�ng, dưới đời nh� Nguyễn, Cambodia l� đất bảo hộ của Việt Nam, nhưng l�c đầu, vua Gia Long t�n trọng chủ quyền Cambodia. Năm 1833, tại Gia Định b�ng nổ cuộc nổi dậy của L� Văn Kh�i. Nh�n cơ hội nầy, vua Xi�m La (tức Th�i Lan ng�y nay) đưa qu�n tấn c�ng Cambodia. Qu�n Việt đ� gi�p Cambodia đ�nh đuổi qu�n Xi�m. Hai năm sau tức năm 1835, vua Cambodia l� Nặc Ch�n từ trần, vua Minh Mạng phong con g�i của Nặc Ch�n l� Ang-Mey (t�n Việt l� Ngọc V�n) l�m quận ch�a, biến Cambodia th�nh Trấn T�y Th�nh. Những nh� cai trị Việt Nam quấy nhiễu, hạch s�ch, lại c�n đ�y quận ch�a Ang-Mey về Gia Định. Người Cambodia nổi l�n chống đối. Qu�n Xi�m t�i xuất hiện li�n kết với lực lượng kh�ng chiến Cambodia do ho�ng th�n Nặc �ng Đ�n cầm đầu. Khi vua Thiệu Trị l�n ng�i, nh� vua ra lệnh Trương Minh Giảng r�t qu�n về năm 1841. Người ta n�i rằng v� tủi hổ, Trương Minh Giảng thọ bệnh v� từ trần. Cuối c�ng tướng Nguyễn Tri Phương đ�nh đuổi qu�n Xi�m, t�i chiếm Trấn T�y Th�nh năm 1845. Dầu vậy, vua Thiệu Trị để cho Cambodia tự trị, đặt ho�ng th�n Nặc �ng Đ�n l�m Cao Mi�n Quốc Vương, v� Ang Mey l�m Cao Mi�n quận ch�a. Sau đ�, người Ph�p đến bảo hộ nước ta v� Cambodia, n�n cuộc T�y tiến của ta ho�n to�n chấm dứt.

MN: Cuộc lấn chiếm đất đai Campuchia của người Việt Nam chắc chắn để lại nhiều hậu quả s�u đậm trong lịch sử của cả đ�i b�n? Những hậu quả ấy l� g�?

TGP: Về hậu quả việc người Việt đến chiếm đ�ng v�ng hạ lưu s�ng Cửu Long, cần nh�n từ hai ph�a. Về ph�a Cambodia, người Cambodia mất một v�ng đất rộng lớn dầu họ kh�ng tha thiết g�n giữ cho lắm. Điều quan trọng hơn l� khi v�ng nầy lọt v�o tay người Việt th� đường s�ng ng�i từ v�ng Biển hồ Tonl� Sap v� v�ng thủ đ� Nam Vang th�ng thương ra biển Th�i B�nh của Cambodia bị người Việt chận lại, g�y kh� khăn cho việc giao thương quốc tế của Cambodia.

MN: C�n về ph�a người Việt?

TGP: Về ph�a người Việt, việc mở rộng bi�n giới xuống v�ng hạ lưu s�ng Cửu Long tạo ảnh hưởng to�n diện về lịch sử, kinh tế, ch�nh trị v� văn h�a. T�i chỉ xin n�i vắn tắt như sau.

Ch�ng ta nhớ lại chiến tranh Trịnh Nguyễn b�ng nổ năm 1627. Ch�a Nguyễn phải gấp r�t mở mang phương Nam, để chẳng những ph�t triển kinh tế m� c�n để tăng d�n số mới đủ t�i lực v� nh�n lực chống ch�a Trịnh ở miền Bắc. Dầu chiến tranh chấm dứt năm 1672, thế đối kh�ng Bắc Nam vẫn tiếp tục cho đến khi vua Gia Long (trị v� 1802-1819) thống nhất đất nước năm 1802.

Trước khi th�nh c�ng, vua Gia Long, t�n l� Nguyễn Ph�c �nh, đ� phải b�n tẩu hầu như khắp miền Nam để trốn tr�nh lực lượng T�y Sơn. Sau đ� �ng phải lo x�y dựng miền Nam l�m căn cứ địa, tổ chức lại qu�n đội mới đủ sức tiến ra Bắc ti�u diệt nh� T�y Sơn. Phải n�i r� rằng nhờ miền Nam, Gia Long mới th�nh c�ng trong cuộc tranh chấp với nh� T�y Sơn.

Sau khi thống nhất đất nước, do c� đất phương Nam, vua Gia Long cai trị một nước Việt mới, rộng lớn hơn bao giờ cả. Nước Việt Nam trở th�nh một cường quốc ở Đ�ng Nam �, vượt qua c�c nước trong khu vực.

MN: Xin gi�o sư n�i r� th�m về những hậu quả l�u d�i đối với Việt Nam.

TGP: V�ng, Về kinh tế, v�ng đồng bằng hạ lưu s�ng Cửu Long l� một đồng bằng rộng lớn, c� thể xem l� vựa l�a quan trọng của người Việt. Sản lượng l�a gạo chẳng những đủ cung ứng cho d�n ch�ng miền Nam m� c�n nu�i cả d�n ch�ng to�n quốc.

Về ch�nh trị, việc s�p nhập đồng bằng s�ng Cửu Long l�m thay đổi bản đồ địa l� ch�nh trị. Đa số những di d�n v�o miền Nam (Thủy Ch�n Lạp cũ) ph�t xuất từ miền Trung thời ch�a Nguyễn, n�n hầu như người miền Nam kh�ng quan t�m đến vua L� v� ch�a Trịnh ở Thăng Long, m� chỉ biết ơn ch�a Nguyễn ở Thuận H�a. Đ� l� l� do ch�nh giải th�ch v� sao d�n ch�ng trong Nam đ�m bọc Nguyễn Ph�c �nh khi �ng b�n tẩu trốn tr�nh lực lượng T�y Sơn; v� cho đến giữa thế kỷ 20, d�n ch�ng miền Nam vẫn �ho�i Nguyễn�, ủng hộ cựu ho�ng Bảo Đại.

Khi l�n ng�i, vua Quang Trung (trị v� 1788-1792) c� � định chọn Nghệ An x�y dựng Phượng Ho�ng Trung Đ� v� Nghệ An nằm giữa khu vực cai trị của �ng từ Bắc v�o đến Quảng Nam. Vua Gia Long cũng thế, khi l�n l�m vua, �ng đ� chọn Ph� Xu�n l�m kinh đ�, chẳng những v� Ph� Xu�n l� nơi ph�t triển của tổ ti�n �ng, m� c�n v� Ph� Xu�n nằm ở trung t�m nước Việt từ Cao Bằng v�o tới C� Mau.

Về văn h�a, khi v�o miền Nam, người Việt tiếp thu th�m nền văn minh v� văn h�a c�c nước Đ�ng Nam �, v� dụ chiếc �o �b� ba� m� phụ nữ miền Nam hay mặc, ph�t xuất từ Java (thuộc Indobesia ng�y nay), m�n ăn �canh chua� hay �lẫu� được nhập từ Th�i Lan (người Việt ở ngo�i Bắc đ� c� canh chua, cũng như người Hoa c� lẫu, nhưng canh chua v� lẫu Th�i Lan kh�c hơn nhiều)... Ngo�i ra, nền Phật gi�o Nam t�ng, tuy vốn c� từ trước ở nước ta, nay được c� cơ hội truyền b� rộng r�i hơn từ Th�i Lan, Cambodia v�o Nam Việt.

Cuối c�ng hậu quả tuy ngấm ngầm nhưng l�u d�i m�i cho đến ng�y nay do việc người Việt tiến v�o đồng bằng hạ lưu s�ng Cửu Long l� vấn đề bang giao giữa hai nước Việt - Cambodia thường căng thẳng v� sự giao thiệp giữa người Việt v� người Cambodia kh�ng mấy tốt đẹp. Người Cambodia hay �c�p duồn� người Việt ở Cambodia hay ở dọc bi�n giới hai nước. Người Cambodia c� những l� lẽ ri�ng để l�m như thế. Người Việt ch�ng ta phải l�m thế n�o để h�a giải những th� hận đ� qua.

Từ những b�i học lịch sử trong qu� khứ, vấn đề đặt ra cho mọi người ng�y nay l� phải l�m thế n�o để giữ được sự bang giao tốt đẹp giữa hai quốc gia v� cố gắng l�m sao tạo h�a kh� giữa hai d�n tộc l�ng giềng, sống h�a b�nh với nhau để x�y dựng cuộc sống mỗi b�n c�ng ng�y c�ng ph�t triển thịnh vượng.

MN: Thưa qu� th�nh giả, mục VQTG đến đ�y xin tạm ngưng. MN xin c�m ơn �ng Trần Gia Phụng v� hẹn gặp lại qu� vị th�nh giả v�o kỳ tới.



-- Kẻ Sỉ Bắc H� (ke_si_bac_ha@yahoo.com), August 21, 2004.