VNNB, 10/1/04

Pha.m Va(n Tua^'n

Cuo^.c Ca'ch Ma.ng Co^.ng Sa?n Tha'ng 10 ta.i nu+o+'c Nga xa^?y ra va`o na(m 1917 la` ke^'t qua? do cuo^.c The^' Chie^'n Thu+' Nha^'t, ke^'t qua? na`y mang ti'nh ddi.nh me^. nh ddo^'i vo+'i da^n to^.c Nga. Cuo^.c ca'ch ma.ng na`y die^~n ra theo hai giai ddoa.n. Va`o tha'ng 2 na(m 1917, che^' ddo^. Sa Hoa`ng bi. la^.t ddo^?, ddu+a to+'i mo^.t tho+`i ky` co' chi'nh quye^`n ca^'p tie^'n va` tu+. do, nhu+ng sau ddo' lua^.t pha'p va` tra^.t tu+. kho^ng ddu+o+.c duy tri`. Lo+.i du.ng ti`nh tra.ng ho^~n loa.n na`y, ca'c ngu+o+`i Ma'c Xi't cu+'ng ra('n, tu+'c la` ca'c dda?ng vie^n Bolsheviks, dda~ to^? chu+'c mo^.t cuo^.c ca'ch ma.ng thu+' hai va`o tha'ng 10 ro^`i la^.p ne^n che^' ddo^. ddo^.c ta`i co^.ng sa?n. Vie^.c la^.t ddo^? che^' ddo^. Sa Hoa`ng ba(`ng mo^.t chi'nh phu? da^n chu? ma` kho^ng ddu+o+.c su+. u?ng ho^. cu?a da^n chu'ng dda~ khie^'n cho chi'nh quye^`n na`y kho^ng the^? to^`n ta.i. Tinh tha^`n ca^'p tie^'n cu?a ngu+o+`i Nga va`o giai ddoa.n ca'ch ma.ng thu+' nha^'t dda~ chu+'ng minh ca'c kho' kha(n khi thie^'t la^.p mo^.t hi`nh thu+'c da^n chu? ta^y phu+o+ng ta.i mo^.t quo^'c gia hie^.n ddang thie^'u ha(?n tinh tha^`n ddoa`n ke^'t, thie^'u mo^.t giai ca^'p trung lu+u vu+~ng ma.nh va` mo^.t truye^`n tho^'ng tham gia va`o ca'c co^ng vie^.c chung vo+'i tinh tha^`n tra'ch nhie^.m. Sau The^' Chie^'n Thu+' Nha^'t, ca'c quo^'c gia kho^ng thuo^.c ta^y phu+o+ng ta.i mie^`n trung, mie^`n ddo^ng va` mie^`n nam cu?a cha^u A^u cu~ng ga(.p ca'c hoa`n ca?nh tu+o+ng tu+., dda~ theo the^? che^' ddo^.c ddoa'n va` ro^`i sau na`y, ba('t chu+o+'c chi'nh quye^`n ddo^.c ta`i cu?a ca'c ngu+o+`i Co^.ng Sa?n Nga trong co^ng vie^.c xa^y du+.ng dda^'t nu+o+'c. 1/ Che^' ddo^. ddo^.c ddoa'n cu?a Sa Hoa`ng. Va`o cuo^'i the^' ky? 19, ne^'u xe't theo ca(n ba?n, dde^' quo^'c Nga kha'c vo+'i mie^`n ta^y cu?a cha^u A^u ra^'t nhie^`u. La~nh tho^? Nga tra?i da`i tu+` nu+o+'c DDu+'c to+'i Trung Hoa va` Nha^.t Ba?n, chie^'m mo^.t pha^`n sa'u die^.n ti'ch cu?a tra'i dda^'t. The^' nhu+ng, dda^'t nu+o+'c na`y co' nhie^`u pha^`n ye^'u ke'm. Vi` ca'c bie^n gio+'i thie^n nhie^n kho^ng ddu+o+.c ba?o ve^. la.i qua' ro^.ng lo+'n, xu+' so+? na`y dda~ bi. chinh phu.c do ca'c cuo^.c xa^m la(ng tu+` be^n ngoa`i va` bi. chia re~ do no^.i bo^. pha^n ho'a. Khoa?ng ca'ch xa xo^i, tho+`i tie^'t kha('c nghie^.t, phu+o+ng tie^.n giao tho^ng nghe`o na`n, nhie^`u sa('c da^n kha'c nhau, nhie^`u loa.i to^n gia'o va` va(n ho'a kho^ng ddo^`ng nha^'t ne^n chi'nh quye^`n trung u+o+ng pha?i duy tri` su+. tho^'ng nha^'t ba(`ng su+'c ma.nh, ta^'t ca? ca'c ye^'u to^' na`y dda~ la`m cho nu+o+'c Nga tro+? tha`nh mo^.t mie^`n dda^'t cha^.m tie^'n so vo+'i ca'c nu+o+'c phu+o+ng ta^y la'ng gie^`ng. Qua nhie^`u the^' ky?, nhie^`u tra`o lu+u mo+'i dda~ lan tra`n ta.i ca'c quo^'c gia ta^y phu+o+ng: tho+`i ky` Phu.c Hu+ng, phong tra`o Canh Ta^n (Reformation), cuo^.c Ca'ch Ma.ng Khoa Ho.c, tho+`i dda.i Ly' Tri' va` cuo^.c Ca'ch Ma.ng Ky~ Nghe^., trong khi ddo' nhu+~ng tu+ tu+o+?ng tie^'n bo^. na`y dda~ kho^ng the^? du nha^.p va`o dda^'t nu+o+'c Nga. Ta.i nu+o+'c Nga, ne^`n chi'nh tri. ddu+o+.c ta^.p trung cha(.t che~ ho+n ta.i ca'c nu+o+'c phu+o+ng ta^y. Ma(.c du` ca'c ddi.nh che^' cu?a Sa Hoa`ng ddu+o+.c to^? chu+'c theo khuo^n ma^~u cu?a phu+o+ng ta^y nhu+ng ca'c nha` cai tri. Nga ba?o thu? ho+n. Sau cuo^.c tha^'t ba.i cu?a Napole'on, ca'c nha` tri' thu+'c va` ca'c si~ quan ngu+o+`i Nga khi tro+? ve^` que^ hu+o+ng, muo^'n thu+.c hie^.n cuo^.c so^'ng va(n minh cu?a cha^u A^u ne^n dda~ mang ve^` tu+ tu+o+?ng ca'ch ma.ng. Do lo so+. ca'c a?nh hu+o+?ng ca'ch ma.ng la^.t ddo^? cu?a nu+o+'c ngoa`i, Sa Hoa`ng Nicholas I (1825-1855) dda~ dde^` cao y' thu+'c he^. thua^`n Nga. Ngu+o+`i da^n Nga ddu+o+.c da.y ba?o pha?i tin tu+o+?ng va`o ca'c ti'n ddie^`u cu?a nha` tho+` Chi'nh Tho^'ng gia'o (Orthodox) va` ne^`n va(n ho'a Slavic cao ca^'p ho+n thu+' va(n minh ta^y phu+o+ng. DDe^? thi ha`nh chu? tru+o+ng na`y, Sa Hoa`ng dda~ ta.o ra bo^. Ca?nh Sa't vo+'i nhie^`u ma^.t tha'm, nga(n cha(.n ca'c tu+ tu+o+?ng mo+'i xa^m nha^.p va`o dda^'t nu+o+'c Nga, khie^'n cho nu+o+'c Nga tro+? ne^n mo^.t quo^'c gia kho^?ng lo^` hoa.t ddo^.ng gio^'ng nhu+ mo^.t dda.o qua^n vo+'i chi'nh quye^`n ta^.p trung va`o trung u+o+ng. Mo.i ngu+o+`i da^n Nga dde^`u pha?i tua^n theo me^.nh le^.nh cu?a Sa Hoa`ng. Tham vo.ng cu?a Sa Hoa`ng Nicholas I dda~ ga(.p tha^'t ba.i khi qua^n ddo^.i Nga thua tra^.n chie^'n tranh Crimea (1854-56) tru+o+'c ca'c lu+.c lu+o+.ng cu?a Pha'p va` Anh, va` do va^.y ca'c a?nh hu+o+?ng cu?a Nga kho^ng the^? lan tra`n xuo^'ng mie^`n DDi.a Trung Ha?i. Sa Hoa`ng Nicholas I dda~ qua ddo+`i tru+o+'c khi tra^.n chie^'n ke^? tre^n ke^'t thu'c. Ke^' tie^'p Sa Hoa`ng Nicholas I la` Sa Hoa`ng Alexander II (1855-1881), mo^.t ngu+o+`i tie^'p tu.c che^' ddo^. ddo^.c ddoa'n trong khi la.i muo^'n ngu+o+`i da^n Nga thu+.c hie^.n ne^`n tu+. do ma^.u di.ch (free entreprise) la` thu+' dda~ la`m cho ca'c quo^'c gia phu+o+ng ta^y hu`ng ma.nh. Ca?i ca'ch ta'o ba.o nha^'t cu?a Sa Hoa`ng Alexander II la` gia?i pho'ng giai ca^'p no^ng no^ (serfs) va`o na(m 1861. Lo+'p da^n nghe`o 22 trie^.u ngu+o+`i na`y kho^ng co`n thuo^.c quye^`n so+? hu+~u cu?a ca'c nha` quy' to^.c nu+~a, ho. ddu+o+.c ca^'p cho dda^'t ca`y nhu+ng chu+a ddu+o+.c hu+o+?ng quye^`n tu+. do ca' nha^n. Ho. le^. thuo^.c va`o la`ng xa~ la` no+i so+? hu+~u dda^'t ddai mo^.t ca'ch ta^.p the^?. Su+. gia?i pho'ng giai ca^'p no^ng no^ dda~ kho^ng khie^'n cho giai ca^'p na`y trung tha`nh vo+'i nha` vua, ddo^`ng tho+`i lua^.t pha'p ba('t dda^`u ddu+o+.c a'p du.ng. Sa Hoa`ng cu~ng mo+? cu+?a bie^n gio+'i dde^? lie^n la.c vo+'i ca'c nu+o+'c phu+o+ng ta^y, ha^`u mong canh ta^n xa~ ho^.i Nga, nho+` va^.y gio+'i thu+o+ng ma.i va` gio+'i tri' thu+'c tie^'p thu ddu+o+.c ca'c tie^u chua^?n va(n minh mo+'i. Ca'c dda`n a'p dda~ gia?m bo+'t ddo^'i vo+'i mo^.t so^' sa('c da^n va` ddu+o+`ng xe lu+?a ddu+o+.c xa^y la('p dde^? la`m de^~ da`ng vie^.c xua^'t ca?ng no^ng pha^?m va` nha^.p ca?ng ha`ng ho'a phu+o+ng ta^y, nho+` va^.y ne^`n kinh te^' dda~ tie^'n trie^?n. DDo^`ng tho+`i vo+'i ca'c tie^'n bo^. ve^` kinh te^', tu+ tu+o+?ng va` va(n chu+o+ng Nga dda~ no+? ro^. trong tha`nh pha^`n tri' thu+'c. DDa~ co' ca'c ngu+o+`i Nga ddu+o+.c gia'o du.c ta.i ca'c nu+o+'c cha^u A^u, ho. tro+? ve^` nu+o+'c va` tranh lua^.n giu+~a co^ng vie^.c ba('t chu+o+'c phu+o+ng ta^y hay pha't trie^?n ne^`n va(n ho'a thua^`n Slavic, bo+?i vi` co' ngu+o+`i cho ra(`ng ne^`n va(n ho'a sau na`y se~ vu+o+.t tro^.i ho+n. Ca'c tu+ tu+o+?ng ca^'p tie^'n dda~ ga(.p pha?i su+. kie^?m duye^.t va` che^' ddo^. ca?nh sa't, va` che^' ddo^. ddo^.c ddoa'n cu?a Sa Hoa`ng kho^ng cho phe'p su+. tha?o lua^.n co+?i mo+?, mo^.t vie^.c la`m de^~ da`ng ga^y ne^n ca'ch no^?i loa.n. Tu+` tha^.p nie^n 1860, ca'c ngu+o+`i chu? tru+o+ng ddo^?i mo+'i dda~ ti`m ca'ch tra'nh ne' ca'c ma'nh lo+'i cu?a ca?nh sa't, la^.p ne^n ca'c to^? chu+'c khu?ng bo^' bi' ma^.t ro^`i to+'i na(m 1881, ho. a'm sa't Sa Hoa`ng Alexander II. Vi` va^.y tho+`i ky` ca?i ca'ch dda~ bi. cha^'m du+'t va` cuo^.c ca'ch ma.ng tie^'p tu.c a^m i? vo+'i ca'c nha` tri' thu+'c Ma'c Xi't. Ke^' tie^'p cai tri. nu+o+'c Nga la` Sa Hoa`ng Alexander III (1881-1894), mo^.t ngu+o+`i cu+'ng ra('n dda~ tro+? ve^` ca'c nguye^n ta('c cu?a Sa Hoa`ng Nicholas I. Vi. Sa Hoa`ng na`y dda~ cu?ng co^' the^m che^' ddo^. ddo^.c ddoa'n, ta(ng cu+o+`ng nga`nh ca?nh sa't va` dda`n a'p sa('c da^n Do Tha'i. Nhu+ng nu+o+'c Nga va`o tho+`i ky` na`y dda~ nho+` va? nhie^`u va`o ca'c mo'n no+. va` ha`ng ho'a ngoa.i quo^'c, ddang ca^`n pha?i xa^y du+.ng ca'c nguo^`n ta`i nguye^n va` he^. tho^'ng ddu+o+`ng xe lu+?a dde^? ke^'t no^'i mo^.t la~nh tho^? kho^?ng lo^`. Vi` va^.y va`o na(m 1891, ddu+o+`ng xe lu+?a Xuye^n Ta^y Ba' Lo+.i A' ddu+o+.c ba('t dda^`u ro^`i sau ddo', Bo^. Tru+o+?ng Ta`i Chi'nh la` Ba' Tu+o+'c Sergei Witte dda~ du`ng ddu+o+`ng xe lu+?a dde^? la`m tha(ng tie^'n ne^`n ky~ nghe^. na(.ng va` ky~ nghe^. ho'a dda^'t nu+o+'c, dda~ du`ng va`ng la`m tie^u chua^?n tie^`n te^. nho+` va^.y vie^.c hoa'n ddo^?i ta`i chi'nh tro+? ne^n de^~ da`ng. Va`o tho+`i ky` na`y, ca'c ddu+o+`ng da^y ddie^.n ti'n ddu+o+.c thie^'t la^.p, xua^'t nha^.p ca?ng gia ta(ng. Ne^`n va(n ho'a theo phu+o+ng ta^y tro+? ne^n phong phu' ho+n do su+. ddo'ng go'p cu?a ca'c nha` va(n nhu+ Tolstoy, Turgenev va` Dostoevsky hay ca'c nha.c si~ nhu+ Peter Tchaikovsky va` Nikolai Kimsky-Korsakov. Va`o na(m 1900, Ba' Tu+o+'c Sergei Witte dda~ tri`nh ba`y cho Sa Hoa`ng Nicholas II (1894-1917) su+. ca^`n thie^'t ba('t buo^.c cu?a co^ng tri`nh ky~ nghe^. ho'a nhu+ng su+. vie^.c na`y cu~ng mang la.i ca'c hie^?m nguy mo+'i, dda~ ta.o ne^n su+. ba^'t ma~n cu?a giai ca^'p co^ng nha^n va` la`m nghe`o kho' gio+'i no^ng da^n. Ta^'t ca? dda~ la`m ta(ng the^m ca'c bie^'n ddo^.ng chi'nh tri. trong so^' ca'c gio+'i tri' thu+'c, co^ng nha^n, no^ng da^n va` la`m tie^u tan tinh tha^`n ddoa`n ke^'t ca^`n thie^'t. Sau su+. tha^'t tra^.n cu?a nu+o+'c Nga trong cuo^.c chie^'n tranh Nga Nha^.t, dda~ die^~n ra cuo^.c Ca'ch Ma.ng na(m 1905 nhu+ng va`o tho+`i gian na`y, gio+'i qua^n nha^n va^~n co`n trung tha`nh vo+'i Sa Hoa`ng va` che^' ddo^. chuye^n che^' va^~n to^`n ta.i ddo^`ng tho+`i vo+'i mo^.t nghi. vie^.n go.i la` Duma ba?o hoa`ng, va` dda^y la` mo^.t nhu+o+.ng bo^. ddo^'i vo+'i phong tra`o ca'ch ma.ng. Che^' ddo^. mo+'i na`y, ma(.c du` bi. Sa Hoa`ng pha?n ddo^'i, nhu+ng dda~ giu'p cho ne^`n kinh te^', va(n chu+o+ng va` nghe^. thua^.t pha't trie^?n nhu+ng du` sao, o+? sa^u du+o+'i ta^`ng lo+'p da^n chu'ng nghe`o na`n, va^~n a^m i? mo^.t cuo^.c ca'ch ma.ng kha'c bo+?i vi` sau The^' Chie^'n Thu+' Nha^'t, va^~n die^~n ra cuo^.c ca.nh tranh chi'nh tri. giu+~a ca'c quo^'c gia ta.i cha^u A^u. 2/ Cuo^.c Ca'ch Ma.ng Co^.ng Sa?n na(m 1917. Sau khi The^' Chie^'n Thu+' Nha^'t bu`ng no^?, qua^n li'nh Nga ta.i ma(.t tra^.n tie^'p gia'p vo+'i nu+o+'c DDu+'c dda~ kho^ng ddu? a(n, kho^ng ddu? ma(.c, thie^'u vu~ khi', ne^n dda~ chi.u to^?n tha^'t na(.ng ne^` va` pha?i ru't lui ve^` phi'a ddo^ng. Va`o na(m 1916 ta.i nu+o+'c Nga, tie^`n te^. bi. ma^'t gia', ca'c cu+?a ha`ng tro^'ng ro^~ng vi` thie^'u thu+.c pha^?m nhu+ng Sa Hoa`ng va^~n muo^'n duy tri` che^' ddo^. ddo^.c ddoa'n la^'y ly' do vi` nhu ca^`u chie^'n tranh. Va`o tho+`i ky` ban dda^`u, ngu+o+`i da^n Nga ra^'t a'i quo^'c, ho. dda~ ddo^?i te^n tha`nh pho^' St. Petersburg sang Petrograd nhu+ng qua dda^`u na(m 1917, ha^`u he^'t binh li'nh Nga dda~ me^.t mo?i vi` chie^'n tranh do ca'c vu. tha^'t tra^.n lie^n tie^'p. Ho. dda~ ma^'t nie^`m tin va`o chi'nh quye^`n dda~ kho^ng ba?o ve^. ddu+o+.c dda^'t nu+o+'c trong khi ne^`n kinh te^' to^`i te^. ho+n. The^? che^' ddo^.c ddoa'n sa('p bi. su.p ddo^?. Va`o dda^`u tha'ng 3 na(m 1917, mo^.t cuo^.c ddi`nh co^ng va` bie^?u ti`nh pha?n ddo^'i dda~ die^~n ra ta.i tha`nh pho^' Petrograd. Ca'c qua^n nha^n tru+o+'c kia u?ng ho^. trie^`u dda.i Romanov va`o na(m 1905, nay ddu+'ng ve^` phe ca'c co^ng nha^n bie^?u ti`nh va` tru+o+'c khi Sa Hoa`ng thoa'i vi., dda~ co' hai ho^.i ddo^`ng ca'ch ma.ng, thu+' nha^'t cu?a ca'c qua^n li'nh va` co^ng nha^n ddu+o+.c go.i la` Xo^ Vie^'t Petrograd, dda.i die^.n cho nhu+~ng ngu+o+`i sa(~n sa`ng xuo^'ng ddu+o+`ng va` che^'t vi` tranh dda^'u, ho^.i ddo^`ng thu+' hai cu?a ca'c ngu+o+`i ca^'p tie^'n, ho. e so+. cuo^.c ca'ch ma.ng va` to^? chu+'c xo^ vie^'t ke^? tre^n, va` ho. dda~ tu+. nha^.n la` chi'nh phu? la^m tho+`i. Nhu+ va^.y tie^'p theo sau su+. tha^'t tra^.n la` su+. bu`ng no^? ca'c ca(ng tha(?ng qua nhie^`u the^' ky? ve^` xa~ ho^.i va` chi'nh tri.. The^? che^' tu+. do dda~ to+'i vo+'i da^n chu'ng Nga kho^ng ddu+o+.c chua^?n bi. tru+o+'c va` ke^'t qua? la` mo^.t ti`nh tra.ng vo^ chi'nh phu? ma` ngu+o+`i da^n phu+o+ng ta^y chu+a tu+`ng ga(.p pha?i. Ca'c bie^'n co^' chi'nh tri. xa^?y ra tu+` tha'ng 3 to+'i tha'ng 11 na(m 1917 la` ca'c cuo^.c dda^'u tranh no^.i bo^., vo+'i ke? ma.nh nha^'t se~ chie^'n tha('ng, trong khi ngu+o+`i DDu+'c o+? be^n ngoa`i va` mo^.t so^' sa('c da^n thie^?u so^' be^n trong ti`m ca'ch tru.c lo+.i do ti`nh tra.ng vo^ chi'nh phu? na`y. Va`o tho+`i gian dda^`u, ca'c ngu+o+`i ca^'p tie^'n tri' thu+'c nhu+ ca'c lua^.t su+, ba'c si~, ca'c nha` chuye^n mo^n, ca'c ky~ nghe^. gia va` thu+o+ng gia, ca'c chu? dda^'t... dda~ muo^'n tha`nh la^.p mo^.t che^' ddo^. qua^n chu? la^.p hie^'n nhu+ng chi'nh quye^`n la^m tho+`i na`y dda~ kho^ng the^? ddie^`u ha`nh dda^'t nu+o+'c hu+~u hie^.u, thay the^' cho che^' ddo^. cu?a Sa Hoa`ng, trong khi ddo' 2 trie^.u qua^n li'nh Nga dda`o ngu~, bo? ma(.t tra^.n cha.y ve^`; binh li'nh va` co^ng nha^n no^?i da^.y, nhie^`u la`ng xa~ tuye^n bo^' ddo^.c la^.p. Mo^.t ngu+o+`i ca^'p tie^'n dda~ pha?i no'i ra(`ng "va`o nga`y ca'ch ma.ng, nu+o+'c Nga nha^.n ddu+o+.c nhie^`u tu+. do ho+n so^' lu+o+.ng co' the^? duy tri` va` cuo^.c ca'ch ma.ng dda~ pha' hu?y nu+o+'c Nga". Tru+o+'c hoa`n ca?nh vo^ chi'nh phu? va` ho^~n loa.n na`y, ro~ ra`ng ra(`ng chi? co' mo^.t su+'c ma.nh ta`n ba.o mo+'i co' the^? duy tri` tra^.t tu+. va` lua^.t pha'p. Trong hoa`n ca?nh phu+'c ta.p nhu+ the^', ca'c ngu+o+`i Bolsheviks du+o+'i su+. ddie^`u khie^?n cu?a V.I. Lenin, dda~ du`ng gia?i pha'p cu?a ho. cho dda^'t nu+o+'c Nga: mo^.t che^' ddo^. ddo^.c ta`i thie^n ta?, du`ng ca(n cu+' la` ca'c xo^ vie^'t, vo+'i su+. u?ng ho^. cu?a gio+'i no^ng da^n, gio+'i co^ng nha^n nha` ma'y.Kha^?u hie^.u tuye^n truye^`n cu?a ho. la` "Ho`a Bi`nh, Ba'nh Mi` va` DDa^'t Ca`y". Ca'c ngu+o+`i Bolsheviks na`y la` ca'c chie^'n si~ chi'nh tri. ddu+o+.c hua^'n luye^.n ky~ ca`ng, dda~ chie^'m giu+~ chi'nh quye^`n. Sau ddo', ho. tu+. nha^.n la` ca'c ngu+o+`i Co^.ng Sa?n. Cuo^.c ca'ch ma.ng Bolshevik dda~ co' nguo^`n go^'c tu+` la^u. Va`o dda^`u the^' ky? 19, ca'c ngu+o+`i ho.c thu+'c Nga dda~ muo^'n mang la.i cho dda^'t nu+o+'c cu?a ho. ne^`n tu+. do ngo^n lua^.n va` the^? che^' la^.p hie^'n nhu+ng vi` bi. ca^'m ddoa'n tha?o lua^.n ta.i no+i co^.ng co^.ng, ho. dda~ hoa.t ddo^.ng bi' ma^.t. Qua tha^.p nie^n 1870, ho. tro+? ne^n ca'c nha` ca'ch ma.ng chuye^n nghie^.p, dda~ ddo^'i pho' vo+'i ca?nh sa't cu?a Sa Hoa`ng va` phu.c vu. mu.c tie^u ca'ch ma.ng ba(`ng ca'c ha`nh ddo^.ng ba.o lu+.c nhu+ a(n cu+o+'p nga^n ha`ng, a'm sa't, khu?ng bo^'... DDa^`u tie^n ca'c nha` ca'ch ma.ng Nga dda(.t tin tu+o+?ng va`o giai ca^'p no^ng da^n nhu+ng qua tha^.p nie^n 1880 va` 1890, ho. dda~ ho.c ho?i ddu+o+.c ca'c ly' thuye^'t kinh te^' va` xa~ ho^.i cu?a Karl Marx va` nha^.n ra chie^`u hu+o+'ng ddi ve^` xa~ ho^.i chu? nghi~a va` co^.ng sa?n chu? nghi~a. Ho. tin tu+o+?ng ra(`ng li.ch su+? nga? ve^` phi'a ca'c ngu+o+`i vo^ sa?n va` ca'c da^n to^.c bi. a'p bu+'c tre^n the^' gio+'i va` ho. mong muo^'n ddu+a nu+o+'c Nga vu+o+.t tro^.i ca'c nu+o+'c phu+o+ng ta^y ve^` mo.i ma(.t. Va`o na(m 1900, Vladimir Ilyich Ulyanov, bie^.t danh la` Lenin (1870-1924) dda~ ta^.p ho.p ddu+o+.c mo^.t so^' nha` ca'ch ma.ng co' ho.c thu+'c. Lenin dda~ go'p co^ng thu+' nha^'t va`o vie^.c a'p du.ng chu? nghi~a Ma'c Xi't va`o ca'c hoa`n ca?nh cu?a nu+o+'c Nga va` thu+' hai la` ca'ch to^? chu+'c mo^.t dda?ng pha'i chi'nh tri. bi' ma^.t la^?n tra'nh ddu+o+.c nga`nh ca?nh sa't cu?a Sa Hoa`ng, vo+'i bo^. chi? huy dda(.t be^n ngoa`i nu+o+'c Nga ma` va^~n theo sa't gio+'i co^ng nha^n va` ca'c tha`nh pha^`n ca'ch ma.ng, vo+'i chu? tru+o+ng ra(`ng ta`i sa?n va` quye^`n lu+.c cu?a nu+o+'c Nga pha?i na(`m trong tay dda?ng Co^.ng Sa?n, mo^.t to^? chu+'c tri' thu+'c, ddo^.c ta`i va` ta^.p trung quye^`n ha`nh. Lenin thuo^.c mo^.t gia ddi`nh trung lu+u, co' ngu+o+`i cha la`m thanh tra ca'c tru+o+`ng ho.c va` ngu+o+`i anh ruo^.t bi. ha`nh quye^'t vi` to^.i co^.ng ta'c va`o vu. a'm sa't Sa Hoa`ng Alexander III. Do tham gia va`o ca'c hoa.t ddo^.ng ca'ch ma.ng, Lenin dda~ bi. dduo^?i kho?i tru+o+`ng dda.i ho.c Kazan ro^`i ve^` sau, bi. lu+u dda`y ta.i Siberia trong 3 na(m. Tu+` na(m 1900 to+'i na(m 1917, Lenin sinh so^'ng ta.i ca'c nu+o+'c phu+o+ng ta^y. La` nha` hoa.t ddo^.ng chi'nh tri., ly' thuye^'t gia va` chie^'n thua^.t gia co' ta`i, Lenin dda~ la` la~nh tu. cu?a dda?ng Da^n Chu? Xa~ Ho^.i (the Social Democratic party) du` cho o^ng ta hoa.t ddo^.ng o+? be^n ngoa`i nu+o+'c Nga. Lenin thu+o+`ng xuye^n no'i ve^` ly' thuye^'t Ma'c Xi't va` cuo^.c dda^'u tranh giai ca^'p. Hai ngu+o+`i Ma'c Xi't u+u tu' kha'c la` Leon Trotsky (1879-1940) va` Joseph Stalin (1879-1953). Trotsky te^n tha^.t la` Lev Bronstein, la` con cu?a mo^.t chu? tra.i Do Tha'i gia`u co', thuo^.c mie^`n nam nu+o+'c Nga. Stalin la` bi' danh vo+'i y' nghi~a "con ngu+o+`i the'p", te^n tha^.t la` Iosif Dzhugashvili, sinh ra ta.i vu`ng Georgia, dda~ theo ho.c mo^.t chu?ng vie^.n ro^`i ddi theo ca'ch ma.ng. Ca? ba Lenin, Trotsky va` Stalin dda~ tu+`ng bi. ma^.t vu. cu?a Sa Hoa`ng ca^`m tu` nhie^`u na(m, bi. dda^`y ddi mie^`n ba(ng tuye^'t Siberia. Va`o na(m 1903, ca'c ngu+o+`i Ma'c Xi't Nga dda~ chia tha`nh hai nho'm: phe Menshevik o^n ho`a ho+n, co`n ddu+o+.c go.i la` phe thie^?u so^', do nha^.n ddu+o+.c i't phie^'u ho+n ta.i DDa.i Ho^.i DDa?ng La^`n Thu+' Hai, co`n phe dda so^', cu+.c ddoan ho+n ddu+o+.c go.i la` phe Bolshevik, chu? tru+o+ng cu+'ng ra('n, du` pha.m pha?i ca'c tro.ng to^.i, dde^? dda.t ddu+o+.c ca'c mu.c tie^u chi'nh tri. va` dda^y la` ca'c nha` ca'ch ma.ng kho^ng do du+. tru+o+'c ca'c chie^'n thua^.t khu?ng bo^'. Va`o nga`y 16/4/1917, Lenin ddu+o+.c ngu+o+`i DDu+'c giu'p ddo+~, tu+` Thu.y Si~ tro+? ve^` Petrograd, dda~ nha^.n tha^'y ra(`ng chi'nh phu? la^m tho+`i vo+'i chu? tru+o+ng tie^'n bo^. nhu+ng la.i qua' tha^.n tro.ng ne^n kho^ng the^? dda'p u+'ng ddu+o+.c ca'c ddo`i ho?i ve^` ho`a bi`nh va` dda^'t ddai cu?a ca'c gio+'i qua^n nha^n, co^ng nha^n va` no^ng da^n. Hai gio+'i sau na`y la` nhu+~ng ngu+o+`i muo^'n ba'o thu` vi` dda~ bi. dda`n a'p trong nhie^`u the^' ky?. Lenin cu~ng cho ra(`ng chi? co' ca'ch kie^?m soa't cu?a chi'nh quye^`n mo+'i phu.c ho^`i ddu+o+.c su+. tha?m ba.i cu?a ne^`n kinh te^' va` o^ng ta dda~ nha^'n ma.nh to+'i "che^' ddo^. ddo^.c ta`i cu?a giai ca^'p lao ddo^.ng" ddie^`u ha`nh bo+?i ca'c xo^ vie^'t cu?a ba giai ca^'p ke^? tre^n. Trong khi gio+'i no^ng da^n no^?i da^.y ta.i kha('p no+i, ca'c ngu+o+`i Bolsheviks dda~ chie^'m ddu+o+.c dda so^' ta.i ca'c xo^ vie^'t trong hai tha`nh pho^' lo+'n la` Petrograd va` Moscow ddo^`ng tho+`i chi'nh phu? la^m tho+`i ma^'t quye^`n kie^?m soa't ca'c bie^'n co^' ddang xa^?y ra. Vi` the^' cuo^.c dda?o chi'nh Bolshevik dda~ ddu+o+.c Lenin tru` lie^.u va` thi ha`nh va`o nga`y 24 va` 25 tha'ng 10 theo li.ch cu~, tu+'c la` nga`y 6 va` 7 tha'ng 11 na(m 1917. Thu+.c ra chi'nh quye^`n la^m tho+`i dda~ ba^'t lu+.c tru+o+'c ti`nh the^' va` quye^`n ha`nh ro+i va`o tay nhu+~ng ngu+o+`i no^?i da^.y mo^.t ca'ch de^~ da`ng, tra'i vo+'i ca'ch die^~n ta? mang ti'nh anh hu`ng cu?a ne^`n va(n chu+o+ng xo^ vie^'t sau na`y. Tu+` nay ca'c ngu+o+`i Bolsheviks thie^'t la^.p ne^n mo^.t ne^`n ddo^.c ta`i khuynh ta? va`o giai ddoa.n ma` the^' gio+'i be^n ngoa`i co`n ddang ba^.n ta^m ve^` cuo^.c The^' Chie^'n. To+` ba'o New York Nha^.t Ba'o (the New York Times) va`o nga`y 10 tha'ng 11, dda~ coi nhu+~ng ngu+o+`i Bolsheviks la` "ca'c tre? em ve^` chi'nh tri., kho^ng hie^?u bie^'t chu't na`o ve^` ca'c su+'c ma.nh lo+'n lao ma` ho. ddang cho+i ddu`a". The^' nhu+ng, bie^'n co^' chi'nh tri. mo+'i me? na`y dda~ la`m thay ddo^?i bo^. ma(.t the^' gio+'i, bo+?i vi` nhu+~ng nha` ca'ch ma.ng thie^n ta? na`y co' mu.c ddi'ch to^'i ha^.u la` cha^'m du+'t ti`nh tra.ng bo'c lo^.t giai ca^'p va` ddu+a ca'c ke? nghe`o kho', kho^ng dda^'t ddai cu?a mo^.t quo^'c gia cha^.m tie^'n le^n na('m quye^`n lu+.c va` ta`i lu+.c gio^'ng nhu+ giai ca^'p tu+ sa?n ta.i ca'c nu+o+'c phu+o+ng ta^y. Sau khi chie^'m quye^`n ta.i Petrograd, ca'c ngu+o+`i Bolsheviks lo to^? chu+'c cuo^.c no^.i chie^'n dde^? ddo^'i pho' vo+'i nhu+~ng ke? co`n trung tha`nh vo+'i Sa Hoa`ng. Su+. tranh dda^'u so^'ng co`n na`y ddu+o+.c giao cho Lenin. 3/ Ne^`n ddo^.c ta`i co^.ng sa?n cu?a Lenin. Hi`nh a?nh cu?a Lenin ddu+o+.c pho^? bie^'n ta.i kha('p no+i qua ca'c ta^'m bi'ch chu+o+ng mo^ ta? mo^.t la~nh tu. nhie^`u na(ng lu+.c va` tu+. tin, trong bo^. a^u phu.c ma`u dden, ddang die^~n thuye^'t tru+o+'c ca'c co^ng nha^n va` binh li'nh. Lenin hu+'a he.n vo+'i giai ca^'p vo^ sa?n Nga va` the^' gio+'i la` se~ cho^'ng la.i u+u the^' cu?a gio+'i tu+ ba?n ta^y phu+o+ng va` se~ ddu+a nha^n loa.i to+'i mo^.t the^' gio+'i kho^ng co`n ca?nh bo'c lo^.t va` dda^y la` ly' tu+o+?ng cao dde.p nha^'t cu?a nha^n loa.i. Va`o na(m 1918, Lenin dda~ ddo^?i te^n ca'c ngu+o+`i Bolsheviks tha`nh ca'c ngu+o+`i Co^.ng Sa?n va` tu+` nay, tre^n the^' gio+'i co' hai ly' tu+o+?ng: ly' tu+o+?ng da^n chu? (democracy) do To^?ng Tho^'ng Woodrow Wilson cu?a Hoa Ky` chu? tru+o+ng va` ly' tu+o+?ng co^.ng sa?n xo^ vie^'t. Nhu+ va^.y Lenin dda~ la` mo^.t trong ca'c nha^n va^.t co' a?nh hu+o+?ng quan tro.ng nha^'t trong the^' ky? 20. Sau khi ca'c ngu+o+`i Bosheviks na('m chi'nh quye^`n va` tru+o+'c bo^'i ca?nh vo^ chi'nh phu?, nu+o+'c Nga dda~ ba^'t lu+.c tru+o+'c qua^n ddo^.i DDu+'c. Chi'nh quye^`n DDu+'c lie^`n ddo`i ho?i mo^.t so^' mie^`n dda^'t do Nga chie^'m ddo'ng tru+o+'c kia ddu+o+.c tu+. quye^'t. Theo Hie^.p U+o+'c Brest-Litovsk ky' va`o tha'ng 3/1918, nu+o+'c Nga chi.u ma^'t ca'c xu+' Pha^`n Lan, Ba Lan va` ca'c xu+' so+? Baltic la` nhu+~ng mie^`n co' cu+ da^n dda so^' kho^ng pha?i go^'c Nga trong khi xu+' Ukraine la` khu vu+.c ky~ nghe^. va` lu+o+ng thu+.c cu~ng ddo`i tu+. tri.. Lenin kho^ng co`n ca'ch na`o kha'c la` pha?i cha^'p nha^.n su+. thua thie^.t na`y. Sau khi Ho`a U+o+'c ke^? tre^n ddu+o+.c ky' ke^'t, dda~ die^~n ra kha('p no+i cuo^.c no^.i chie^'n, mo^.t cuo^.c tranh gia`nh ba('t dda^`u va`o mu`a he` na(m 1917, giu+~a nhu+~ng ngu+o+`i ddu+o+.c go.i la` Ba.ch Ve^., dda^y la` gio+'i tri' thu+'c ba?o hoa`ng gia`u co' cu?a nu+o+'c Nga tru+o+'c kia. Cho^'ng ddo^'i ca'c ngu+o+`i Co^.ng Sa?n mo+'i co`n co' mo^.t so^' nha` ca'ch ma.ng xa~ ho^.i, ca'c dda?ng vie^n Mensheviks va` gio+'i chu? dda^'t. Ca? hai phe thu+.c ra dde^`u nha^.n ddu+o+.c su+. tro+. giu'p tu+` be^n ngoa`i. Va`o lu'c na`y, qua^n DDu+'c co`n chie^'m ddo'ng ta.i mie^`n ta^y nam cu?a nu+o+'c Nga, ca'c nu+o+'c Anh, Pha'p va` Hoa Ky` cu~ng gu+?i qua^n to+'i mie^`n ba('c va` mie^`n nam. Ta.i mie^`n Siberia phi'a ddo^ng cu~ng co' qua^n ddo^.i Anh, Hoa Ky` va` Nha^.t Ba?n. Ca'c nu+o+'c ta^y phu+o+ng na`y lu'c dda^`u muo^'n ca^n ba(`ng lu+.c lu+o+.ng vo+'i su+. ba`nh tru+o+'ng cu?a nu+o+'c DDu+'c va` hy vo.ng la^.t ddo^? che^' ddo^. co^.ng sa?n mo+'i. Va`o tha'ng 7 na(m 1918, Sa Hoa`ng Nicholas II cu`ng gia ddi`nh bi. ta`n sa't bo+?i ngu+o+`i co^.ng sa?n ta.i ti?nh Ekaterinburg. Sau ddo' la` ha`ng nga`n ngu+o+`i bi. nghi ngo+` la` "ke? thu` cu?a nha^n da^n" cu~ng bi. a'm sa't, khu?ng bo^', thanh tru+`ng bo+?i ca'c lu+.c lu+o+.ng co^ng an bi' ma^.t. Qua tha'ng 8, lu+.c lu+o+.ng Ba.ch Ve^. dda~ ca('t ddu+o+.c ddu+o+`ng tie^'p te^' lu+o+ng thu+.c cho mie^`n trung ta^m cu?a nu+o+'c Nga. Ca'c ngu+o+`i co^.ng sa?n dda~ to^? chu+'c la.i Ho^`ng Qua^n do thu nha^.n ca'c dda.o qua^n cu~ cu?a Sa Hoa`ng va` a'p du.ng ky? lua^.t nghie^m kha('c. Leon Trotsky ddu+o+.c chi? ddi.nh la`m u?y vie^n chi'nh tri., cha(m lo tinh tha^`n chie^'n dda^'u. DDa~ die^~n ra ca'c ca?nh ta`n sa't da^n su+., binh li'nh, va` trong hoa`n ca?nh tu+o+ng ta`n na`y, ca'c la~nh tu. gia?o quye^.t nha^'t dda~ tha('ng lo+.i, ke^? ca? Trotsky va` Stalin. Va`o tha'ng 11 na(m 1918, qua^n ddo^.i DDu+'c dda^`u ha`ng qua^n ddo^.i DDo^`ng Minh, su+. vie^.c na`y dda~ khie^'n cho nu+o+'c Nga kho^ng co`n bi. dde do.a nhu+ tru+o+'c trong khi ddo' Lenin tha`nh la^.p To^? Chu+'c Co^.ng Sa?n Quo^'c Te^' (the Communist International) dde^? hu+o+'ng da^~n phong tra`o ca'ch ma.ng tre^n toa`n the^' gio+'i, dde^? la`m gia?m ddi a'p lu+.c cu?a ca'c lu+.c lu+o+.ng ngoa.i quo^'c tre^n dda^'t Nga. Qua na(m 1920, ca'c lu+.c lu+o+.ng Ba.ch Ve^. dda~ chia re~ no^.i bo^., la.i kho^ng ddu+o+.c su+. u?ng ho^. cu?a dda so^' da^n chu'ng bo+?i vi` dda~ tu+`ng lie^n ke^'t vo+'i che^' ddo^. cu?a Sa Hoa`ng khi tru+o+'c, trong khi ca'c ngu+o+`i Bolsheviks gio?i ho+n ve^` chi'nh tri. va` tuye^n truye^`n ne^n Ho^`ng Qua^n dda~ chie^'n tha('ng ta.i nhie^`u no+i To+'i tha'ng 11 na(m 1920, lu+.c lu+o+.ng Ba.ch Ve^. cuo^'i cu`ng pha?i ru't lui kho?i ba'n dda?o Crimea vo+'i su+. giu'p ddo+~ cu?a ngu+o+`i Anh. Trong cuo^.c no^.i chie^'n ke^? tre^n, ca? hai phe Co^.ng Sa?n va` Ba.ch Ve^. dde^`u thi ha`nh ca'c ba.o lu+.c chi'nh tri. cu?a Sa Hoa`ng khie^'n cho da^n chu'ng cu~ng nhu+ ca'c ca^'p chi? huy thuo^.c ca? hai phi'a dde^`u chi.u ca'c to^?n tha^'t ra^'t lo+'n. Qua na(m 1921-22, mo^.t tra^.n ddo'i thu+.c pha^?m dda~ ta`n sa't ha`ng trie^.u ngu+o+`i. Tu+` na(m 1918, ngoa`i ne^`n canh no^ng va` ne^`n kinh te^' ddi xuo^'ng, nu+o+'c Nga co`n ga(.p na.n la.m pha't, na.n ddo'i, ro^`i chi'nh quye^`n co^.ng sa?n ti.ch thu ta^'t ca? mo.i phu+o+ng tie^.n sa?n xua^'t, ti.ch thu ngu~ co^'c cu?a no^ng da^n va` ta^.p trung lao ddo^.ng. Sau cuo^.c no^.i chie^'n, ngu+o+`i da^n Nga dda~ no^?i le^n cho^'ng la.i ca'c bie^.n pha'p cu+'ng ra('n. Va`o tha'ng 3 na(m 1921, ca'c thu?y thu? ta.i ca(n cu+' ha?i qua^n Kronstadt va` ca'c co^ng nha^n ga^`n tha`nh pho^' Petrograd dda~ no^?i da^.y, ddo`i ho?i chi'nh quye^`n co^.ng sa?n pha?i thay ddo^?i chi'nh sa'ch nhu+ng Trotsky dda~ dda`n a'p ra^'t ta`n nha^~n ca'c ke? pha?n kha'ng. Va`o na(m 1921, dda?ng Co^.ng Sa?n Nga a'p du.ng chi'nh sa'ch kinh te^' mo+'i, ddu+o+.c go.i ta('t la` NEP (the New Economic Policy). Va`o na(m 1921, dda?ng Co^.ng Sa?n co' va`o khoa?ng 500,000 dda?ng vie^n nhu+ng dda~ to^? chu+'c ddu+o+.c mo^.t ne^`n ddo^.c ta`i chuye^n che^'. DDie^`u khie^?n dda?ng na`y do mo^.t nho'm nho? go^`m ca'c la~nh tu. chi'nh tri. chuye^n nghie^.p vo+'i mu.c ddi'ch duy tri` dda` tie^'n ca'ch ma.ng va` loa.i bo? nhu+~ng dda?ng vie^n na`o kho^ng ke'o no^?i guo^`ng ma'y, nho+` va^.y chi'nh quye^`n co^.ng sa?n mo+'i na`y hu+~u hie^.u ho+n che^' ddo^. thu+ la.i cu?a Sa Hoa`ng khi tru+o+'c. The^' nhu+ng, tri`nh ddo^. cha^.m tie^'n cu?a da^n to^.c Nga va`o tho+`i ba^'y gio+` cu`ng vo+'i mu+'c ddo^. ta`n a'c cu?a tho+`i dda.i khie^'n cho co^ng vie^.c thi ha`nh chi'nh sa'ch co^.ng sa?n dda~ hu?y die^.t ca'c cha^n gia' tri. cu?a con ngu+o+`i trong xa~ ho^.i mo+'i na`y. DDie^`u khie^?n dda^'t nu+o+'c Nga ve^` chi'nh quye^`n va` chi'nh tri. la` dda?ng Co^.ng Sa?n. DDo^'i vo+'i ngu+o+`i da^n, la` dda?ng vie^n kho^ng pha?i de^~ da`ng. Ca'c dda?ng vie^n pha?i la` nhu+~ng ngu+o+`i ha(ng ha'i hoa.t ddo^.ng chi'nh tri., thuo^.c lo`ng ly' thuye^'t Ma'c Xi't Le^nin-ni't, pha?i thu+o+`ng xuye^n theo ddu'ng ky? lua^.t cu?a dda?ng va` pha?i luo^n luo^n la`m gu+o+ng ma^~u trong mo.i co^ng ta'c hy sinh. Nhu+ng ca'c ly' tu+o+?ng cao dde.p na`y thu+o+`ng bi. ca'c ca'n bo^. ca^'p tha^'p bo^i ba^?n bo+?i vi` lo+'p ngu+o+`i na`y vu+`a do^'t na't, luo^.m thuo^.m, vu+`a tham nhu~ng, ha'ch di.ch, la.i hay la.m du.ng quye^`n the^' trong khi ca'c dda?ng vie^n cao ca^'p co' uy quye^`n ho+n ca? ca'c co^ng ha^`u cu?a Sa Hoa`ng khi tru+o+'c, ho. la` nhu+~ng ngu+o+`i gia`u kinh nghie^.m dda^'u tranh, co' nhie^`u tham vo.ng ve^` lo`ng a'i quo^'c, nhie^`u kha? na(ng sa'ch ddo^.ng qua^`n chu'ng nhu+ng thie^'u kha? na(ng qua?n tri.. Theo Hie^'n Pha'p, dda?ng Co^.ng Sa?n la` mo^.t ca^'u tru'c da^n chu? nhu+ng thu+.c quye^`n na(`m trong tay Bo^. Chi'nh Tri. (the politburo). Ca'c la~nh tu. nhu+ Lenin, Trotsky va` Stalin cu`ng mo^.t va`i nha^n va^.t kha'c dda~ chi? ddi.nh ca'c nha^n vie^n then cho^'t du+o+'i quye^`n vi` the^' ca'c la~nh tu. ke^? tre^n thu+.c su+. ddie^`u khie^?n dda?ng va` kie^?m soa't mo.i giai ta^`ng be^n du+o+'i. Do dda?ng Co^.ng Sa?n che^' ngu+. toa`n the^? da^n chu'ng ne^n kho^ng mo^.t dda?ng pha'i kha'c na`o ddu+o+.c quye^`n hoa.t ddo^.ng trong dda^'t nu+o+'c va` ca'c co^ng ddoa`n tro+? ne^n ca'c co^ng cu. cu?a che^' ddo^.. DDe^? bie^'n ddo^?i dda^'t nu+o+'c Nga tha`nh mo^.t quo^'c gia ky~ nghe^. ho'a gu+o+ng ma^~u cho the^' gio+'i, ca'c ngu+o+`i Bolsheviks dda~ a'p dda(.t mo^.t the^? che^' ddo^.c ddoa'n ho+n Sa Hoa`ng khi tru+o+'c, ngu+o+`i da^n pha?i tua^n theo mo.i me^.nh le^.nh do nha` nu+o+'c dda(.t ra va` ngay tu+` dda^`u khi thi ha`nh che^' ddo^. ddo^.c ta`i co^.ng sa?n, Lenin dda~ kho^ng nga^`n nga.i du`ng mo.i ca'ch khu?ng bo^'. Va`o tha'ng 11 na(m 1917, ca'c ngu+o+`i Co^.ng Sa?n dda~ la^.p ra co+ quan ma^.t vu. Cheka dde^? tie^u die^.t ta^'t ca? ma^`m mo^'ng pha?n ca'ch ma.ng. Co+ quan na`y go^`m ca'c dda?ng vie^n cu+'ng ra('n dda~ thanh tru+`ng mo.i ke? kho^ng theo che^' ddo^. ba(`ng ca'c tra.i lao ddo^.ng ca?i ta.o va` ca'c tra.i giam xa^'u xa na`y ddu+o+.c the^' gio+'i be^n ngoa`i bie^'t to+'i du+o+'i tho+`i Stalin. Sau khi na('m ddu+o+.c chi'nh quye^`n, ca'c ngu+o+`i Co^.ng Sa?n vo^'n la` ca'c qua^n phie^.t vo^ tha^`n, dda~ tie^u hu?y quye^`n lu+.c cu?a nha` tho+` Chi'nh Tho^'ng, ho. coi to^n gia'o la` "thuo^'c phie^.n cu?a da^n chu'ng" va` coi dda.o Chi'nh Tho^'ng dda~ co^.ng ta'c vo+'i Sa Hoa`ng va` nga(n ca?n ca'c tie^'n bo^.. Ca'c to^n gia'o kha'c cu~ng bi. ha.n che^', bi. theo do~i va` dda? pha' ba(`ng ca'c tuye^n truye^`n mang ti'nh vo^ tha^`n. Ho. cu~ng loa.i tru+` da^`n gio+'i chu? dda^'t, gio+'i ky~ nghe^. gia, gio+'i chuye^n nghie^.p co' ho.c thu+'c cao va` bie^'n nu+o+'c Nga va`o tho+`i ky` ban dda^`u tha`nh mo^.t mie^`n dda^'t cu?a ta^`ng lo+'p no^ng da^n cha^.m tie^'n. 4/ Hi`nh tha`nh xa~ ho^.i Xo^ Vie^'t. Ca'c ngu+o+`i Bolsheviks dda~ to^? chu+'c la.i nu+o+'c Nga ca(n cu+' va`o giai ca^'p lao ddo^.ng, ho. tuye^n bo^' thu+.c hie^.n su+. co^ng ba(`ng xa~ ho^.i do pha^n pho^'i la.i thu+.c pha^?m, qua^`n a'o, nha` o+? va` pho^' bie^'n ne^`n gia'o du.c to+'i nha^n da^n. Ho. nga(n ca^'m mo.i ca'ch kinh doanh tu+ nha^n, khie^'n cho nha` nu+o+'c tro+? tha`nh chu? nha^n chi'nh trong co^ng ta'c thue^ mu+o+'n co^ng nha^n va` ho. ta^.p trung mo.i ca' nha^n va`o vie^.c xa^y du+.ng quo^'c gia. Va`o mu`a xua^n na(m 1918, Lenin tuye^n bo^' ra(`ng "Co^ng nha^n Nga ra^'t ke'm so vo+'i co^ng nha^n cu?a ca'c quo^'c gia tie^'n bo^., tu+'c la` ta^y phu+o+ng". Muo^'n vu+o+.t qua khuye^'t ddie^?m na`y, ngu+o+`i co^ng nha^n pha?i theo ky? lua^.t sa('t, tuye^.t ddo^'i va^ng theo y' muo^'n cu?a dda?ng Co^.ng Sa?n. "Ha`ng nga`n y' chi' theo ve^` mo^.t y' chi'", dda^y la` no`ng co^'t cu?a chu? tru+o+ng ky~ nghe^. ho'a do nha` nu+o+'c xo^ vie^'t chu? tru+o+ng. Nhu+ va^.y mo.i tu+ tu+o+?ng cu?a ngu+o+`i da^n dde^`u bi. dda(.t du+o+'i su+. kie^?m soa't cu?a nha` nu+o+'c va` qua ne^`n gia'o du.c, ba'o chi' va` truye^`n thanh, dda?ng Co^.ng Sa?n co^' co^ng re`n luye^.n mo^.t thu+' lu+o+ng ta^m mo+'i va` ly' thuye^'t Ma'c Xi't Lenin-ni't la` ca'c ti'n ddie^`u cu?a to^n gia'o, trie^'t ho.c va` chi'nh tri. cu?a ngu+o+`i da^n. Ta^'t ca? mo.i kho^'i o'c dde^`u ddo^`ng nha^'t du+o+'i su+. chi? dda.o cu?a dda?ng Co^.ng Sa?n. Su+. nho^`i so. y' thu+'c he^. Ma'c Xi't la` co^ng ta'c chi'nh cu?a mo.i ddoa`n the^?. Va`o na(m 1924, Lie^n Bang Ca'c Nu+o+'c Co^.ng Ho`a Xa~ Ho^.i Chu? Nghi~a Xo^ Vie^'t (U.S.S.R.= the Union of Soviet Socialist Republics) hay Lie^n Xo^, ddu+o+.c tha`nh la^.p va` ca'c nha` la~nh dda.o dda?ng tuye^n bo^' ra(`ng Hie^'n Pha'p mo+'i cu?a ho. the^? hie^.n tri`nh ddo^. cao ca^'p nha^'t cu?a xa~ ho^.i, se~ thu hu't ca'c quo^'c gia kha'c va` cung ca^'p ne^`n ho`a bi`nh cho toa`n the^' gio+'i qua ca'ch "so^'ng chung ho`a bi`nh va` co^.ng ta'c huynh dde^. giu+~a ca'c da^n to^.c". DDe^? tra'nh ngu+o+`i da^n Nga nghi ngo+` su+. u+u vie^.t cu?a xa~ ho^.i chu? nghi~a, dda?ng Co^.ng Sa?n nga(n ca^'m mo.i co^ng vie^.c so sa'nh vo+'i ca'c nu+o+'c tu+ ba?n ma` kho^ng ddu+o+.c kie^?m duye^.t. Ngoa`i tham vo.ng bie^'n ddo^?i dda^'t nu+o+'c Lie^n Xo^ tha`nh mo^.t cu+o+`ng quo^'c kho^ng thua gi` ca'c nu+o+'c phu+o+ng ta^y, Lenin co`n muo^'n chuye^?n ho'a y' thu+'c he^. Ma'c Xi't tha`nh mo^.t su+'c ma.nh ca'ch ma.ng quo^'c te^'. Cuo^.c Ca'ch Ma.ng Nga dda~ ha^'p da^~n ca'c quo^'c gia bi. tri., dda(.c bie^.t la` ca'c nu+o+'c ta.i cha^u A' va` Lenin muo^'n mi`nh tro+? tha`nh ngu+o+`i pha't ngo^n cho tra`o lu+u cho^'ng la.i the^' gio+'i tu+ ba?n. Lenin dda~ tha`nh la^.p DDe^. Tam Quo^'c Te^' Co^.ng Sa?n (the Third International = Conimtern) dde^? giu'p ddo+~ ca'c dda?ng co^.ng sa?n nho? trong ca'c quo^'c gia cha^u A^u tro+? tha`nh ca'c bo^. pha^.n cu?a Lie^n Xo^. Ca'c da^n to^.c trong ca'c nu+o+'c cu+.u thuo^.c ddi.a ta.i cha^u A' va` cha^u Phi dda~ bi. thu hu't bo+?i ta^'m gu+o+ng ca'ch ma.ng co^.ng sa?n. Vie^.c lan tra`n chu? nghi~a Co^.ng Sa?n dda~ ta.o ne^n vu+`a nie^`m hy vo.ng cho giai ca^'p vo^ sa?n, vu+`a no^~i hoa?ng so+. cu?a lo+'p ngu+o+`i co' ta`i sa?n, lo la('ng ve^` su+. an toa`n, nie^`m tin to^n gia'o va` lo^'i so^'ng co^' hu+~u cu?a ho., vo+'i ke^'t qua? la` su+. ra ddo+`i cu?a phong tra`o cho^'ng co^.ng ma` ca'nh cu+.c hu+~u la` phong tra`o Pha't Xi't. Cuo^.c Ca'ch Ma.ng Co^.ng Sa?n ta.i nu+o+'c Nga dda~ la`m the^' gio+'i bi. chia tha`nh hai cu+.c: no^~i so+. ha~i che^' ddo^. tu+ ba?n ta.i Lie^n Xo^ va` mo^.t so^' quo^'c gia, va` no^~i lo nga.i che^' ddo^. co^.ng sa?n ta.i ca'c quo^'c gia ta^y phu+o+ng va` nhu+ va^.y Lenin dda~ go'p co^ng va`o vie^.c pha^n chia the^' gio+'i.

-- hy tran (hytran@yahoo.com), September 15, 2004

Answers

VNNB, 10/1/04 Phạm Văn Tuấn

Cuộc Cách Mạng Cộng Sản Tháng 10 tại nước Nga xẩy ra vào năm 1917 là kết quả do cuộc Thế Chiến Thứ Nhất, kết quả này mang tính định mệ nh đối với dân tộc Nga.

Cuộc cách mạng này diễn ra theo hai giai đoạn. Vào tháng 2 năm 1917, chế đô.

Sa Hoàng bị lật đổ, đưa tới một thời kỳ có chính quyền cấp tiến và tự do, nhưng sau đó luật pháp và trật tự không được duy tŕ. Lợi dụng t́nh trạng hỗn loạn này, các người Mác Xít cứng rắn, tức là các đảng viên Bolsheviks, đă tổ chức một cuộc cách mạng thứ hai vào tháng 10 rồi lập nên chế độ độc tài cộng sản.

Việc lật đổ chế đô. Sa Hoàng bằng một chính phủ dân chủ mà không được sự ủng hộ của dân chúng đă khiến cho chính quyền này không thể tồn tại.

Tinh thần cấp tiến của người Nga vào giai đoạn cách mạng thứ nhất đă chứng minh các khó khăn khi thiết lập một h́nh thức dân chủ tây phương tại một quốc gia hiện đang thiếu hẳn tinh thần đoàn kết, thiếu một giai cấp trung lưu vững mạnh và một truyền thống tham gia vào các công việc chung với tinh thần trách nhiệm.

Sau Thế Chiến Thứ Nhất, các quốc gia không thuộc tây phương tại miền trung, miền đông và miền nam của châu Âu cũng gặp các hoàn cảnh tương tự, đă theo thể chế độc đoán và rồi sau này, bắt chước chính quyền độc tài của các người Cộng Sản Nga trong công việc xây dựng đất nước.

1/ Chế độ độc đoán của Sa Hoàng. Vào cuối thế kỷ 19, nếu xét theo căn bản, đế quốc Nga khác với miền tây của châu Âu rất nhiều. Lănh thô? Nga trải dài từ nước Đức tới Trung Hoa và Nhật Bản, chiếm một phần sáu diện tích của trái đất.

Thế nhưng, đất nước này có nhiều phần yếu kém.

V́ các biên giới thiên nhiên không được bảo vệ lại quá rộng lớn, xứ sở này đă bị chinh phục do các cuộc xâm lăng từ bên ngoài và bị chia rẽ do nội bộ phân hóa. Khoảng cách xa xôi, thời tiết khắc nghiệt, phương tiện giao thông nghèo nàn, nhiều sắc dân khác nhau, nhiều loại tôn giáo và văn hóa không đồng nhất nên chính quyền trung ương phải duy tŕ sự thống nhất bằng sức mạnh, tất cả các yếu tố này đă làm cho nước Nga trở thành một miền đất chậm tiến so với các nước phương tây láng giềng.

Qua nhiều thế kỷ, nhiều trào lưu mới đă lan tràn tại các quốc gia tây phương: thời kỳ Phục Hưng, phong trào Canh Tân (Reformation), cuộc Cách Mạng Khoa Học, thời đại Lư Trí và cuộc Cách Mạng Kỹ Nghệ, trong khi đó những tư tưởng tiến bộ này đă không thể du nhập vào đất nước Nga.

Tại nước Nga, nền chính trị được tập trung chặt chẽ hơn tại các nước phương tây. Mặc dù các định chế của Sa Hoàng được tổ chức theo khuôn mẫu của phương tây nhưng các nhà cai tri. Nga bảo thủ hơn.

Sau cuộc thất bại của Napoléon, các nhà trí thức và các sĩ quan người Nga khi trở về quê hương, muốn thực hiện cuộc sống văn minh của châu Âu nên đă mang về tư tưởng cách mạng. Do lo sợ các ảnh hưởng cách mạng lật đổ của nước ngoài, Sa Hoàng Nicholas I (1825- 1855) đă đề cao ư thức hệ thuần Nga.

Người dân Nga được dạy bảo phải tin tưởng vào các tín điều của nhà thờ Chính Thống giáo (Orthodox) và nền văn hóa Slavic cao cấp hơn thứ văn minh tây phương. Để thi hành chủ trương này, Sa Hoàng đă tạo ra bô. Cảnh Sát với nhiều mật thám, ngăn chặn các tư tưởng mới xâm nhập vào đất nước Nga, khiến cho nước Nga trở nên một quốc gia khổng lồ hoạt động giống như một đạo quân với chính quyền tập trung vào trung ương.

Mọi người dân Nga đều phải tuân theo mệnh lệnh của Sa Hoàng. Tham vọng của Sa Hoàng Nicholas I đă gặp thất bại khi quân đội Nga thua trận chiến tranh Crimea (1854-56) trước các lực lượng của Pháp và Anh, và do vậy các ảnh hưởng của Nga không thể lan tràn xuống miền Địa Trung Hải.

Sa Hoàng Nicholas I đă qua đời trước khi trận chiến kể trên kết thúc.

Kế tiếp Sa Hoàng Nicholas I là Sa Hoàng Alexander II (1855-1881), một người tiếp tục chế độ độc đoán trong khi lại muốn người dân Nga thực hiện nền tự do mậu dịch (free entreprise) là thứ đă làm cho các quốc gia phương tây hùng mạnh.

Cải cách táo bạo nhất của Sa Hoàng Alexander II là giải phóng giai cấp nông nô (serfs) vào năm 1861. Lớp dân nghèo 22 triệu người này không c̣n thuộc quyền sở hữu của các nhà quư tộc nữa, họ được cấp cho đất cày nhưng chưa được hưởng quyền tự do cá nhân. Họ lệ thuộc vào làng xă là nơi sở hữu đất đai một cách tập thể.

Sự giải phóng giai cấp nông nô đă không khiến cho giai cấp này trung thành với nhà vua, đồng thời luật pháp bắt đầu được áp dụng.

Sa Hoàng cũng mở cửa biên giới để liên lạc với các nước phương tây, hầu mong canh tân xă hội Nga, nhờ vậy giới thương mại và giới trí thức tiếp thu được các tiêu chuẩn văn minh mới. Các đàn áp đă giảm bớt đối với một số sắc dân và đường xe lửa được xây lắp để làm dễ dàng việc xuất cảng nông phẩm và nhập cảng hàng hóa phương tây, nhờ vậy nền kinh tế đă tiến triển.

Đồng thời với các tiến bộ về kinh tế, tư tưởng và văn chương Nga đă nở rộ trong thành phần trí thức. Đă có các người Nga được giáo dục tại các nước châu Âu, họ trở về nước và tranh luận giữa công việc bắt chước phương tây hay phát triển nền văn hóa thuần Slavic, bởi v́ có người cho rằng nền văn hóa sau này sẽ vượt trội hơn.

Các tư tưởng cấp tiến đă gặp phải sự kiểm duyệt và chế độ cảnh sát, và chế độ độc đoán của Sa Hoàng không cho phép sự thảo luận cởi mở, một việc làm dễ dàng gây nên cách nổi loạn. Từ thập niên 1860, các người chủ trương đổi mới đă t́m cách tránh né các mánh lới của cảnh sát, lập nên các tổ chức khủng bố bí mật rồi tới năm 1881, họ ám sát Sa Hoàng Alexander II.

V́ vậy thời kỳ cải cách đă bị chấm dứt và cuộc cách mạng tiếp tục âm ỉ với các nhà trí thức Mác Xít.

Kế tiếp cai trị nước Nga là Sa Hoàng Alexander III (1881-1894), một người cứng rắn đă trở về các nguyên tắc của Sa Hoàng Nicholas I. Vi. Sa Hoàng này đă củng cố thêm chế độ độc đoán, tăng cường ngành cảnh sát và đàn áp sắc dân Do Thái.

Nhưng nước Nga vào thời kỳ này đă nhờ vả nhiều vào các món nợ và hàng hóa ngoại quốc, đang cần phải xây dựng các nguồn tài nguyên và hệ thống đường xe lửa để kết nối một lănh thổ khổng lồ.

V́ vậy vào năm 1891, đường xe lửa Xuyên Tây Bá Lợi Á được bắt đầu rồi sau đó, Bô. Trưởng Tài Chính là Bá Tước Sergei Witte đă dùng đường xe lửa để làm thăng tiến nền kỹ nghệ nặng và kỹ nghệ hóa đất nước, đă dùng vàng làm tiêu chuẩn tiền tệ nhờ vậy việc hoán đổi tài chính trở nên dễ dàng. Vào thời kỳ này, các đường dây điện tín được thiết lập, xuất nhập cảng gia tăng.

Nền văn hóa theo phương tây trở nên phong phú hơn do sự đóng góp của các nhà văn như Tolstoy, Turgenev và Dostoevsky hay các nhạc sĩ như Peter Tchaikovsky và Nikolai Kimsky-Korsakov. Vào năm 1900, Bá Tước Sergei Witte đă tŕnh bày cho Sa Hoàng Nicholas II (1894-1917) sự cần thiết bắt buộc của công tŕnh kỹ nghệ hóa nhưng sự việc này cũng mang lại các hiểm nguy mới, đă tạo nên sự bất măn của giai cấp công nhân và làm nghèo khó giới nông dân.

Tất cả đă làm tăng thêm các biến động chính trị trong số các giới trí thức, công nhân, nông dân và làm tiêu tan tinh thần đoàn kết cần thiết.

Sau sự thất trận của nước Nga trong cuộc chiến tranh Nga Nhật, đă diễn ra cuộc Cách Mạng năm 1905 nhưng vào thời gian này, giới quân nhân vẫn c̣n trung thành với Sa Hoàng và chế độ chuyên chế vẫn tồn tại đồng thời với một nghị viện gọi là Duma bảo hoàng, và đây là một nhượng bộ đối với phong trào cách mạng.

Chế độ mới này, mặc dù bi. Sa Hoàng phản đối, nhưng đă giúp cho nền kinh tế, văn chương và nghệ thuật phát triển nhưng dù sao, ở sâu dưới tầng lớp dân chúng nghèo nàn, vẫn âm ỉ một cuộc cách mạng khác bởi v́ sau Thế Chiến Thứ Nhất, vẫn diễn ra cuộc cạnh tranh chính trị giữa các quốc gia tại châu Âụ

2/ Cuộc Cách Mạng Cộng Sản năm 1917.

Sau khi Thế Chiến Thứ Nhất bùng nổ, quân lính Nga tại mặt trận tiếp giáp với nước Đức đă không đủ ăn, không đủ mặc, thiếu vũ khí, nên đă chịu tổn thất nặng nề và phải rút lui về phía đông.

Vào năm 1916 tại nước Nga, tiền tệ bị mất giá, các cửa hàng trống rỗng v́ thiếu thực phẩm nhưng Sa Hoàng vẫn muốn duy tŕ chế độ độc đoán lấy lư do v́ nhu cầu chiến tranh. Vào thời kỳ ban đầu, người dân Nga rất ái quốc, họ đă đổi tên thành phố St. Petersburg sang Petrograd nhưng qua đầu năm 1917, hầu hết binh lính Nga đă mệt mỏi v́ chiến tranh do các vụ thất trận liên tiếp.

Họ đă mất niềm tin vào chính quyền đă không bảo vệ được đất nước trong khi nền kinh tế tồi tệ hơn. Thể chế độc đoán sắp bị sụp đổ. Vào đầu tháng 3 năm 1917, một cuộc đ́nh công và biểu t́nh phản đối đă diễn ra tại thành phố Petrograd.

Các quân nhân trước kia ủng hộ triều đại Romanov vào năm 1905, nay đứng về phe các công nhân biểu t́nh và trước khi Sa Hoàng thoái vị, đă có hai hội đồng cách mạng, thứ nhất của các quân lính và công nhân được gọi là Xô Viết Petrograd, đại diện cho những người sẵn sàng xuống đường và chết v́ tranh đấu, hội đồng thứ hai của các người cấp tiến, họ e sợ cuộc cách mạng và tổ chức xô viết kể trên, và họ đă tự nhận là chính phủ lâm thời. Như vậy tiếp theo sau sự thất trận là sự bùng nổ các căng thẳng qua nhiều thế kỷ về xă hội và chính trị.

Thể chế tự do đă tới với dân chúng Nga không được chuẩn bị trước và kết quả là một t́nh trạng vô chính phủ mà người dân phương tây chưa từng gặp phải.

Các biến cố chính trị xẩy ra từ tháng 3 tới tháng 11 năm 1917 là các cuộc đấu tranh nội bộ, với kẻ mạnh nhất sẽ chiến thắng, trong khi người Đức ở bên ngoài và một số sắc dân thiểu số bên trong t́m cách trục lợi do t́nh trạng vô chính phủ này.

Vào thời gian đầu, các người cấp tiến trí thức như các luật sư, bác sĩ, các nhà chuyên môn, các kỹ nghệ gia và thương gia, các chủ đất... đă muốn thành lập một chế độ quân chủ lập hiến nhưng chính quyền lâm thời này đă không thể điều hành đất nước hữu hiệu, thay thế cho chế độ của Sa Hoàng, trong khi đó 2 triệu quân lính Nga đào ngũ, bỏ mặt trận chạy về; binh lính và công nhân nổi dậy, nhiều làng xă tuyên bố độc lập.

Một người cấp tiến đă phải nói rằng "vào ngày cách mạng, nước Nga nhận được nhiều tự do hơn số lượng có thể duy tŕ và cuộc cách mạng đă phá hủy nước Nga". Trước hoàn cảnh vô chính phủ và hỗn loạn này, rơ ràng rằng chỉ có một sức mạnh tàn bạo mới có thể duy tŕ trật tự và luật pháp.

Trong hoàn cảnh phức tạp như thế, các người Bolsheviks dưới sự điều khiển của V.I. Lenin, đă dùng giải pháp của họ cho đất nước Nga: một chế độ độc tài thiên tả, dùng căn cứ là các xô viết, với sự ủng hộ của giới nông dân, giới công nhân nhà máỵKhẩu hiệu tuyên truyền của họ là "Ḥa B́nh, Bánh Ḿ và Đất Cày".

Các người Bolsheviks này là các chiến sĩ chính trị được huấn luyện kỹ càng, đă chiếm giữ chính quyền. Sau đó, họ tự nhận là các người Cộng Sản.

Cuộc cách mạng Bolshevik đă có nguồn gốc từ lâu.

Vào đầu thế kỷ 19, các người học thức Nga đă muốn mang lại cho đất nước của họ nền tự do ngôn luận và thể chế lập hiến nhưng v́ bị cấm đoán thảo luận tại nơi cộng cộng, họ đă hoạt động bí mật.

Qua thập niên 1870, họ trở nên các nhà cách mạng chuyên nghiệp, đă đối phó với cảnh sát của Sa Hoàng và phục vụ mục tiêu cách mạng bằng các hành động bạo lực như ăn cướp ngân hàng, ám sát, khủng bố...

Đầu tiên các nhà cách mạng Nga đặt tin tưởng vào giai cấp nông dân nhưng qua thập niên 1880 và 1890, họ đă học hỏi được các lư thuyết kinh tế và xă hội của Karl Marx và nhận ra chiều hướng đi về xă hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa.

Họ tin tưởng rằng lịch sử ngả về phía các người vô sản và các dân tộc bị áp bức trên thế giới và họ mong muốn đưa nước Nga vượt trội các nước phương tây về mọi mặt. Vào năm 1900, Vladimir Ilyich Ulyanov, biệt danh là Lenin (1870-1924) đă tập họp được một số nhà cách mạng có học thức.

-- Ho Chi Minh (vietnamcongsans@yahoo.com), September 15, 2004.

Lenin đă góp công thứ nhất vào việc áp dụng chủ nghĩa Mác Xít vào các hoàn cảnh của nước Nga và thứ hai là cách tổ chức một đảng phái chính trị bí mật lẩn tránh được ngành cảnh sát của Sa Hoàng, với bộ chỉ huy đặt bên ngoài nước Nga mà vẫn theo sát giới công nhân và các thành phần cách mạng, với chủ trương rằng tài sản và quyền lực của nước Nga phải nằm trong tay đảng Cộng Sản, một tổ chức trí thức, độc tài và tập trung quyền hành.

Lenin thuộc một gia đ́nh trung lưu, có người cha làm thanh tra các trường học và người anh ruột bị hành quyết v́ tội cộng tác vào vụ ám sát Sa Hoàng Alexander III.

Do tham gia vào các hoạt động cách mạng, Lenin đă bị đuổi khỏi trường đại học Kazan rồi về sau, bị lưu đày tại Siberia trong 3 năm. Từ năm 1900 tới năm 1917, Lenin sinh sống tại các nước phương tây. Là nhà hoạt động chính trị, lư thuyết gia và chiến thuật gia có tài, Lenin đă là lănh tụ của đảng Dân Chu? Xă Hội (the Social Democratic party) dù cho ông ta hoạt động ở bên ngoài nước Nga.

Lenin thường xuyên nói về lư thuyết Mác Xít và cuộc đấu tranh giai cấp. Hai người Mác Xít ưu tú khác là Leon Trotsky (1879-1940) và Joseph Stalin (1879-1953).

Trotsky tên thật là Lev Bronstein, là con của một chủ trại Do Thái giàu có, thuộc miền nam nước Nga. Stalin là bí danh với ư nghĩa "con người thép", tên thật là Iosif Dzhugashvili, sinh ra tại vùng Georgia, đă theo học một chủng viện rồi đi theo cách mạng.

Cả ba Lenin, Trotsky và Stalin đă từng bị mật vụ của Sa Hoàng cầm tù nhiều năm, bị đầy đi miền băng tuyết Siberia. Vào năm 1903, các người Mác Xít Nga đă chia thành hai nhóm: phe Menshevik ôn ḥa hơn, c̣n được gọi là phe thiểu số, do nhận được ít phiếu hơn tại Đại Hội Đảng Lần Thứ Hai, c̣n phe đa số, cực đoan hơn được gọi là phe Bolshevik, chủ trương cứng rắn, dù phạm phải các trọng tội, để đạt được các mục tiêu chính trị và đây là các nhà cách mạng không do dự trước các chiến thuật khủng bố.

Vào ngày 16/4/1917, Lenin được người Đức giúp đỡ, từ Thụy Sĩ trở về Petrograd, đă nhận thấy rằng chính phủ lâm thời với chủ trương tiến bộ nhưng lại quá thận trọng nên không thể đáp ứng được các đ̣i hỏi về ḥa b́nh và đất đai của các giới quân nhân, công nhân và nông dân. Hai giới sau này là những người muốn báo thù v́ đă bị đàn áp trong nhiều thế kỷ.

Lenin cũng cho rằng chỉ có cách kiểm soát của chính quyền mới phục hồi được sự thảm bại của nền kinh tế và ông ta đă nhấn mạnh tới "chế độ độc tài của giai cấp lao động" điều hành bởi các xô viết của ba giai cấp kể trên. Trong khi giới nông dân nổi dậy tại khắp nơi, các người Bolsheviks đă chiếm được đa số tại các xô viết trong hai thành phố lớn là Petrograd và Moscow đồng thời chính phủ lâm thời mất quyền kiểm soát các biến cố đang xẩy ra.

V́ thế cuộc đảo chính Bolshevik đă được Lenin trù liệu và thi hành vào ngày 24 và 25 tháng 10 theo lịch cũ, tức là ngày 6 và 7 tháng 11 năm 1917.

Thực ra chính quyền lâm thời đă bất lực trước t́nh thế và quyền hành rơi vào tay những người nổi dậy một cách dễ dàng, trái với cách diễn tả mang tính anh hùng của nền văn chương xô viết sau này.

Từ nay các người Bolsheviks thiết lập nên một nền độc tài khuynh tả vào giai đoạn mà thế giới bên ngoài c̣n đang bận tâm về cuộc Thế Chiến.

Tờ báo New York Nhật Báo (the New York Times) vào ngày 10 tháng 11, đă coi những người Bolsheviks là "các trẻ em về chính trị, không hiểu biết chút nào về các sức mạnh lớn lao mà họ đang chơi đùa".

Thế nhưng, biến cố chính trị mới mẻ này đă làm thay đổi bộ mặt thế giới, bởi v́ những nhà cách mạng thiên tả này có mục đích tối hậu là chấm dứt t́nh trạng bóc lột giai cấp và đưa các kẻ nghèo khó, không đất đai của một quốc gia chậm tiến lên nắm quyền lực và tài lực giống như giai cấp tư sản tại các nước phương tây.

Sau khi chiếm quyền tại Petrograd, các người Bolsheviks lo tổ chức cuộc nội chiến để đối phó với những kẻ c̣n trung thành với Sa Hoàng. Sự tranh đấu sống c̣n này được giao cho Lenin.

3/ Nền độc tài cộng sản của Lenin. H́nh ảnh của Lenin được phổ biến tại khắp nơi qua các tấm bích chương mô tả một lănh tụ nhiều năng lực và tự tin, trong bộ âu phục màu đen, đang diễn thuyết trước các công nhân và binh lính.

Lenin hứa hẹn với giai cấp vô sản Nga và thế giới là sẽ chống lại ưu thế của giới tư bản tây phương và sẽ đưa nhân loại tới một thế giới không c̣n cảnh bóc lột và đây là lư tưởng cao đẹp nhất của nhân loại.

Vào năm 1918, Lenin đă đổi tên các người Bolsheviks thành các người Cộng Sản và từ nay, trên thế giới có hai lư tưởng: lư tưởng dân chủ (democracy) do Tổng Thống Woodrow Wilson của Hoa Kỳ chủ trương và lư tưởng cộng sản xô viết. Như vậy Lenin đă là một trong các nhân vật có ảnh hưởng quan trọng nhất trong thế kỷ 20.

Sau khi các người Bosheviks nắm chính quyền và trước bối cảnh vô chính phủ, nước Nga đă bất lực trước quân đội Đức. Chính quyền Đức liền đ̣i hỏi một số miền đất do Nga chiếm đóng trước kia được tự quyết. Theo Hiệp Ước Brest-Litovsk kư vào tháng 3/1918, nước Nga chịu mất các xứ Phần Lan, Ba Lan và các xứ sơ? Baltic là những miền có cư dân đa số không phải gốc Nga trong khi xứ Ukraine là khu vực kỹ nghệ và lương thực cũng đ̣i tự trị.

Lenin không c̣n cách nào khác là phải chấp nhận sự thua thiệt này. Sau khi Ḥa Ước kể trên được kư kết, đă diễn ra khắp nơi cuộc nội chiến, một cuộc tranh giành bắt đầu vào mùa hè năm 1917, giữa những người được gọi là Bạch Vệ, đây là giới trí thức bảo hoàng giàu có của nước Nga trước kia.

Chống đối các người Cộng Sản mới c̣n có một số nhà cách mạng xă hội, các đảng viên Mensheviks và giới chủ đất. Cả hai phe thực ra đều nhận được sự trợ giúp từ bên ngoài.

Vào lúc này, quân Đức c̣n chiếm đóng tại miền tây nam của nước Nga, các nước Anh, Pháp và Hoa Kỳ cũng gửi quân tới miền bắc và miền nam. Tại miền Siberia phía đông cũng có quân đội Anh, Hoa Kỳ và Nhật Bản. Các nước tây phương này lúc đầu muốn cân bằng lực lượng với sự bành trướng của nước Đức và hy vọng lật đổ chế độ cộng sản mới.

Vào tháng 7 năm 1918, Sa Hoàng Nicholas II cùng gia đ́nh bị tàn sát bởi người cộng sản tại tỉnh Ekaterinburg. Sau đó là hàng ngàn người bị nghi ngờ là "kẻ thù của nhân dân" cũng bị ám sát, khủng bố, thanh trừng bởi các lực lượng công an bí mật.

Qua tháng 8, lực lượng Bạch Vệ đă cắt được đường tiếp tế lương thực cho miền trung tâm của nước Nga. Các người cộng sản đă tổ chức lại Hồng Quân do thu nhận các đạo quân cũ của Sa Hoàng và áp dụng kỷ luật nghiêm khắc.

Leon Trotsky được chỉ định làm ủy viên chính trị, chăm lo tinh thần chiến đấu. Đă diễn ra các cảnh tàn sát dân sự, binh lính, và trong hoàn cảnh tương tàn này, các lănh tụ giảo quyệt nhất đă thắng lợi, kể ca? Trotsky và Stalin.

Vào tháng 11 năm 1918, quân đội Đức đầu hàng quân đội Đồng Minh, sự việc này đă khiến cho nước Nga không c̣n bị đe dọa như trước trong khi đó Lenin thành lập Tô? Chức Cộng Sản Quốc Tế (the Communist International) để hướng dẫn phong trào cách mạng trên toàn thế giới, để làm giảm đi áp lực của các lực lượng ngoại quốc trên đất Nga.

Qua năm 1920, các lực lượng Bạch Vệ đă chia rẽ nội bộ, lại không được sự ủng hộ của đa số dân chúng bởi v́ đă từng liên kết với chế độ của Sa Hoàng khi trước, trong khi các người Bolsheviks giỏi hơn về chính trị và tuyên truyền nên Hồng Quân đă chiến thắng tại nhiều nơi Tới tháng 11 năm 1920, lực lượng Bạch Vệ cuối cùng phải rút lui khỏi bán đảo Crimea với sự giúp đỡ của người Anh.

Trong cuộc nội chiến kể trên, cả hai phe Cộng Sản và Bạch Vệ đều thi hành các bạo lực chính trị của Sa Hoàng khiến cho dân chúng cũng như các cấp chỉ huy thuộc cả hai phía đều chịu các tổn thất rất lớn.

Qua năm 1921-22, một trận đói thực phẩm đă tàn sát hàng triệu người. Từ năm 1918, ngoài nền canh nông và nền kinh tế đi xuống, nước Nga c̣n gặp nạn lạm phát, nạn đói, rồi chính quyền cộng sản tịch thu tất cả mọi phương tiện sản xuất, tịch thu ngũ cốc của nông dân và tập trung lao động. Sau cuộc nội chiến, người dân Nga đă nổi lên chống lại các biện pháp cứng rắn.

Vào tháng 3 năm 1921, các thủy thủ tại căn cứ hải quân Kronstadt và các công nhân gần thành phố Petrograd đă nổi dậy, đ̣i hỏi chính quyền cộng sản phải thay đổi chính sách nhưng Trotsky đă đàn áp rất tàn nhẫn các kẻ phản kháng. Vào năm 1921, đảng Cộng Sản Nga áp dụng chính sách kinh tế mới, được gọi tắt là NEP (the New Economic Policy).

Vào năm 1921, đảng Cộng Sản có vào khoảng 500,000 đảng viên nhưng đă tổ chức được một nền độc tài chuyên chế. Điều khiển đảng này do một nhóm nhỏ gồm các lănh tụ chính trị chuyên nghiệp với mục đích duy tŕ đà tiến cách mạng và loại bỏ những đảng viên nào không kéo nổi guồng máy, nhờ vậy chính quyền cộng sản mới này hữu hiệu hơn chế độ thư lại của Sa Hoàng khi trước.

Thế nhưng, tŕnh độ chậm tiến của dân tộc Nga vào thời bấy giờ cùng với mức độ tàn ác của thời đại khiến cho công việc thi hành chính sách cộng sản đă hủy diệt các chân giá trị của con người trong xă hội mới này. Điều khiển đất nước Nga về chính quyền và chính trị là đảng Cộng Sản.

Đối với người dân, là đảng viên không phải dễ dàng. Các đảng viên phải là những người hăng hái hoạt động chính trị, thuộc ḷng lư thuyết Mác Xít Lênin-nít, phải thường xuyên theo đúng kỷ luật của đảng và phải luôn luôn làm gương mẫu trong mọi công tác hy sinh. Nhưng các lư tưởng cao đẹp này thường bị các cán bộ cấp thấp bôi bẩn bởi v́ lớp người này vừa dốt nát, luộm thuộm, vừa tham nhũng, hách dịch, lại hay lạm dụng quyền thế trong khi các đảng viên cao cấp có uy quyền hơn cả các công hầu của Sa Hoàng khi trước, họ là những người giàu kinh nghiệm đấu tranh, có nhiều tham vọng về ḷng ái quốc, nhiều khả năng sách động quần chúng nhưng thiếu khả năng quản trị.

Theo Hiến Pháp, đảng Cộng Sản là một cấu trúc dân chủ nhưng thực quyền nằm trong tay Bô. Chính Trị (the politburo).

Các lănh tụ như Lenin, Trotsky và Stalin cùng một vài nhân vật khác đă chỉ định các nhân viên then chốt dưới quyền v́ thế các lănh tụ kể trên thực sự điều khiển đảng và kiểm soát mọi giai tầng bên dưới. Do đảng Cộng Sản chế ngự toàn thể dân chúng nên không một đảng phái khác nào được quyền hoạt động trong đất nước và các công đoàn trở nên các công cụ của chế độ.

Để biến đổi đất nước Nga thành một quốc gia kỹ nghệ hóa gương mẫu cho thế giới, các người Bolsheviks đă áp đặt một thể chế độc đoán hơn Sa Hoàng khi trước, người dân phải tuân theo mọi mệnh lệnh do nhà nước đặt ra và ngay từ đầu khi thi hành chế độ độc tài cộng sản, Lenin đă không ngần ngại dùng mọi cách khủng bố.

Vào tháng 11 năm 1917, các người Cộng Sản đă lập ra cơ quan mật vu. Cheka để tiêu diệt tất cả mầm mống phản cách mạng. Cơ quan này gồm các đảng viên cứng rắn đă thanh trừng mọi kẻ không theo chế độ bằng các trại lao động cải tạo và các trại giam xấu xa này được thế giới bên ngoài biết tới dưới thời Stalin.

Sau khi nắm được chính quyền, các người Cộng Sản vốn là các quân phiệt vô thần, đă tiêu hủy quyền lực của nhà thờ Chính Thống, họ coi tôn giáo là "thuốc phiện của dân chúng" và coi đạo Chính Thống đă cộng tác với Sa Hoàng và ngăn cản các tiến bộ. Các tôn giáo khác cũng bị hạn chế, bị theo dơi và đả phá bằng các tuyên truyền mang tính vô thần.

Họ cũng loại trừ dần giới chủ đất, giới kỹ nghệ gia, giới chuyên nghiệp có học thức cao và biến nước Nga vào thời kỳ ban đầu thành một miền đất của tầng lớp nông dân chậm tiến.

4/ H́nh thành xă hội Xô Viết.

Các người Bolsheviks đă tổ chức lại nước Nga căn cứ vào giai cấp lao động, họ tuyên bố thực hiện sự công bằng xă hội do phân phối lại thực phẩm, quần áo, nhà ở và phố biến nền giáo dục tới nhân dân. Họ ngăn cấm mọi cách kinh doanh tư nhân, khiến cho nhà nước trở thành chủ nhân chính trong công tác thuê mướn công nhân và họ tập trung mọi cá nhân vào việc xây dựng quốc gia.

Vào mùa xuân năm 1918, Lenin tuyên bố rằng "Công nhân Nga rất kém so với công nhân của các quốc gia tiến bộ, tức là tây phương".

Muốn vượt qua khuyết điểm này, người công nhân phải theo kỷ luật sắt, tuyệt đối vâng theo ư muốn của đảng Cộng Sản. "Hàng ngàn ư chí theo về một ư chí", đây là ṇng cốt của chủ trương kỹ nghệ hóa do nhà nước xô viết chủ trương.

Như vậy mọi tư tưởng của người dân đều bị đặt dưới sự kiểm soát của nhà nước và qua nền giáo dục, báo chí và truyền thanh, đảng Cộng Sản cố công rèn luyện một thứ lương tâm mới và lư thuyết Mác Xít Lenin- nít là các tín điều của tôn giáo, triết học và chính trị của người dân.

Tất cả mọi khối óc đều đồng nhất dưới sự chỉ đạo của đảng Cộng Sản. Sự nhồi sọ ư thức hê. Mác Xít là công tác chính của mọi đoàn thể. Vào năm 1924, Liên Bang Các Nước Cộng Ḥa Xă Hội Chu? Nghĩa Xô Viết (ỤS.S.R.= the Union of Soviet Socialist Republics) hay Liên Xô, được thành lập và các nhà lănh đạo đảng tuyên bố rằng Hiến Pháp mới của họ thể hiện tŕnh độ cao cấp nhất của xă hội, sẽ thu hút các quốc gia khác và cung cấp nền ḥa b́nh cho toàn thế giới qua cách "sống chung ḥa b́nh và cộng tác huynh đệ giữa các dân tộc".

Để tránh người dân Nga nghi ngờ sự ưu việt của xă hội chủ nghĩa, đảng Cộng Sản ngăn cấm mọi công việc so sánh với các nước tư bản mà không được kiểm duyệt. Ngoài tham vọng biến đổi đất nước Liên Xô thành một cường quốc không thua ǵ các nước phương tây, Lenin c̣n muốn chuyển hóa ư thức hê.

Mác Xít thành một sức mạnh cách mạng quốc tế. Cuộc Cách Mạng Nga đă hấp dẫn các quốc gia bị trị, đặc biệt là các nước tại châu Á và Lenin muốn ḿnh trở thành người phát ngôn cho trào lưu chống lại thế giới tư bản. Lenin đă thành lập Đê. Tam Quốc Tế Cộng Sản (the Third International = Conimtern) để giúp đỡ các đảng cộng sản nhỏ trong các quốc gia châu Âu trở thành các bộ phận của Liên Xô. Các dân tộc trong các nước cựu thuộc địa tại châu Á và châu Phi đă bị thu hút bởi tấm gương cách mạng cộng sản

. Việc lan tràn chủ nghĩa Cộng Sản đă tạo nên vừa niềm hy vọng cho giai cấp vô sản, vừa nỗi hoảng sợ của lớp người có tài sản, lo lắng về sự an toàn, niềm tin tôn giáo và lối sống cố hữu của họ, với kết quả là sự ra đời của phong trào chống cộng mà cánh cực hữu là phong trào Phát Xít.

Cuộc Cách Mạng Cộng Sản tại nước Nga đă làm thế giới bị chia thành hai cực: nỗi sợ hăi chế độ tư bản tại Liên Xô và một số quốc gia, và nỗi lo ngại chế độ cộng sản tại các quốc gia tây phương và như vậy Lenin đă góp công vào việc phân chia thế giới.

-- Ho Chi Minh (vietnamcongsans@yahoo.com), September 15, 2004.