Đông Âu và Việt Nam

Lư Thái Hùng

Phá vỡ bức tường ô nhục - 1989 Tháng 6 năm 1989, bắt đầu từ Ba Lan, trận băo "Dân chủ" đă thổi mạnh mẽ đến Đông Âu, quét sạch thành tŕ vô sản chuyên chính do Stlalin xây dựng vào những năm sau Đệ Nhị Thế Chiến, tính đến nay đúng 15 năm. Trong 15 năm qua, từ những quốc gia cộng sản nằm trong gọng kềm của cựu đế quốc Liên Xô, khối các nước Đông Âu đă không chỉ tẩy xóa xong những tỳ vết vô sản mà c̣n bắt đầu bước vào hàng ngũ của 25 nước trong khối Âu Châu tiến bộ. Trận băo dân chủ đă xảy ra quá ngoạn mục, trong khoảng thời gian kỷ lục từ tháng 6 đến tháng 12 năm 1989, nên nhân loại đă chỉ nhớ đến những cuộc xuống đường rầm rộ từ vài chục ngàn người rồi lên đến hàng trăm ngàn người như những gịng nước lũ đă đẩy các đảng cộng sản tại Ba Lan, Tiệp Khắc, Hung Gia Lợi, Đông Đức và Lỗ Ma Ni đi đến chỗ tự tan ră.

Thật ra th́ trận băo nói trên chỉ là kết quả sau cùng của những cơn địa chấn đă ngấm ngầm bộc phát từ năm 1956, khi người dân Ba Lan và Hung Gia Lợi nổi dậy chống lại gọng kềm của Liên Xô, nhưng đă bị dập tắt bởi Hồng Quân Liên Xô, theo lời cầu cứu của các lănh tụ cộng sản Ba Lan, Hung Gia Lợi vào lúc đó. Nói cách khác, để giành lấy thắng lợi dân chủ vào năm 1989, cuộc đấu tranh của người Ba Lan, Tiệp Khắc, Hung Gia Lơi, Đông Đức.. đă trải qua 33 năm (1956 - 1989) với rất nhiều cam go và đầy thử thách.

Đương nhiên, cuộc cách mạng dân chủ tại các nước cựu cộng sản ở Đông Âu đă khởi sự vào lúc mà đế quốc Liên Xô rơi vào thế suy thoái toàn diện, không thể nào hành xử khác hơn là "làm ngơ" cho mỗi đảng cộng sản đàn em tự xoay xở lấy từ năm 1985, khi ông Gorbachev tung ra chính sách cởi trói và tái phối trí. Tuy nhiên, trong sự ’tự xoay xở" để sống c̣n, mỗi đảng cộng sản đă có những hành xử khác nhau trong cách tiếp cận với những quốc gia Tây Âu để vận dụng phương tiện từ bên ngoài nhằm giải quyết t́nh trạng kiệt quệ ở bên trong; nhưng nói chung, đă bị rơi vào bốn loại khó khăn, gần giống như nhau:

Thứ nhất là chính sách cải cách kinh tế đă dẫn đến t́nh trạng mất định hướng trong hàng ngũ lănh đạo của các đảng cộng sản trong sự gằng co giữa mở rộng kinh tế để sống c̣n hay ôm giữ xă hội chủ nghĩa để củng cố quyền lực độc tôn. T́nh trạng này đă đưa đến sự phân hóa cùng cực trong cấp lănh đạo và tất cả đă tháo chạy khi những phong trào đối lập bao vây toàn bộ các công sở và đường phố.

Thứ hai là do những mầm móng sinh hoạt đa nguyên của xă hội xuất phát từ chính sách cởi trói của ông Gorbachev đă làm nảy sinh những khuynh hướng đối kháng một cách đa diện từ tôn giáo, văn hóa, từ thiện lên đến công đoàn, sinh viên... khiến cho bộ máy bạo lực mất dần khả năng kiểm soát và từ đó những thành phần thi hành bạo lực bị vô hiệu trước những cuộc xuống đường rầm rộ của quần chúng.

Thứ ba là những áp lực dưới nhiều h́nh thức từ bên ngoài đi kèm với các điều kiện cải tổ những luật lệ thương mại của các quốc gia Tây Âu, cũng đă làm cho các đảng cộng sản mất tinh thần và lúng túng đối phó. Những hỗ trợ về mặt thông tin để phá vỡ bưng bít, loan tải rộng răi các cuộc xuống đuờng của quần chúng ở các nơi , những lên tiếng tố giác đàn áp nhân quyền, khủng bố chính trị đối với thành phần đối kháng từ các quốc gia trên thế giới, đă phần nào làm các nhân vật lănh đạo đảng cộng sản ở các nước như bị "tứ bề thọ địch".

Thứ tư là những cải tổ nửa vời cùng với sự rối loạn của thị trường đă tạo ra rất nhiều nan đề cho xă hội đổi mới, với rất nhiều tệ đoan xă hội đă xảy ra. Hậu quả là những hiện tượng tiêu cực này càng làm gia tăng thêm sự bất măn của quần chúng, với những vụ khiếu kiện, đ́nh công, lăng công, đánh đập cán bộ để trả thù .. đă xảy ra thường xuyên vào những giai đoạn cuối của cuộc cách mạng dân chủ.

Nói chung, bốn diễn biến nói trên là những đặc điểm đă góp phần đưa đến trận băo dân chủ đă xảy ra ở Đông Âu cách nay 15 năm. Vào lúc đó, Việt Nam đă chưa có những yếu tố "khó khăn" nói trên và nhất là lực lượng đối kháng c̣n quá yếu, nên đă không thể tạo ra những xoay chuyển lớn mặc dù tại Việt Nam lúc đó đă có một số người can đảm đứng lên đ̣i dân chủ đa nguyên. Nói cách khác, khi Đông Âu bộc phát thành những phong trào quần chúng đấu tranh vào năm 1989 th́ Việt Nam chỉ mới xuất hiện một vài tiếng nói đ̣i dân chủ đa nguyên, trong khi quần chúng bị bưng bít toàn diện và toàn thể xă hội vẫn c̣n nằm im trong bóng tối chuyên chính. Nhưng ngày hôm nay, trận băo dân chủ của Đông Âu vào 15 năm trước đang bắt đầu thổi đến Việt Nam.

Mặc dù đảng Cộng sản Việt Nam tung ra chính sách đổi mới vào năm 1986, nhưng họ thực sự tiến hành kể từ năm 1991, khi chính thức áp dụng cơ chế thị trường, trên một xă hội nông nghiệp mang nặng dấu ấn nửa phong kiến, nửa thuộc địa. Do đó, những tác dụng của chính sách đổi mới trên xă hội Việt Nam bắt đầu từ năm 1996 và đang có những dấu hiệu gây khó khăn cho Hà Nội, như đă từng diễn ra tại Đông Âu.

Thứ nhất là lănh đạo Hà Nội hiện cũng đang rơi vào t́nh trạng mất định hướng như các đảng Cộng sản tại Đông Âu vào những năm 1987, 1988. Họ đang ở vào sự dằng co giữa hai con đường cộng sản và tư bản, trong khi lănh đạo ở vào thế cá mè và thế đu giây giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ càng càng căng thẳng. T́nh trạng này khiến cho đảng và nhà nước rơi vào hoàn cảnh lúng túng và loay hoay với những chính sách vá víu, nửa vời làm nảy sinh thêm nhiều vấn nạn mới cho chính chế độ.

Thứ hai là những áp lực nhân quyền của thế giới ngày một mạnh mẽ, giúp cho phong trào đối kháng lớn mạnh, tạo ra nhiều điểm nóng gây lúng túng đối phó cho đảng Cộng sản Việt Nam. Ngoài ra, những hiện tượng tiêu cực xảy ra trong xă hội đổi mới như nạn x́ ke ma túy, măi dâm, đạo đức suy đồi cũng là dấu hiệu tạo ra sự bất măn lớn nơi quần chúng trong hiện tại.

Thứ ba là những cải cách do các áp lực của các quốc gia viện trợ và các nhà đầu tư ngoại quốc đă làm nảy sinh những mầm móng đa nguyên trong xă hội Việt Nam. Những mầm móng này là khởi điểm tạo ra những điểm tựa cho các tổ chức quần chúng xuất hiện và vượt ra khỏi khuôn khổ kiểm soát của chế độ.

Nhưng khác với Đông Âu, Việt Nam là một xă hội nông nghiệp mang nặng màu sắc phong kiến Á Đông, chưa từng có những kinh nghiệm đấu tranh quần chúng như các nước tại Đông Âu trước khi bị Stalin nhuộm đỏ, nên Việt Nam đ̣i hỏi nhiều nỗ lực tác động về ư thức tự do dân chủ trước khi tạo những sức bật của các phong trào quần chúng. Nhưng Việt Nam lại có một ưu điểm mà Đông Âu không có, đó là khối 3 triệu người Việt tỵ nạn tại hải ngoại, luôn luôn hướng ḷng ḿnh về Tổ quốc thân yêu. Tập thể 3 triệu người Việt tỵ nạn này không chỉ có nhiều tiềm năng về kinh tế, chất xám mà c̣n có rất nhiều kinh nghiệm trong sinh hoạt của một xă hội tự do dân chủ. Ngoài ra, khả năng vận động các áp lực quốc tế cho những vấn đề nhân quyền, tự do dân chủ của người Việt tỵ nạn đang tạo thành một lực đối đầu mạnh mẽ với chế độ Hà Nội trong các mối quan hệ với Hoa Kỳ và một số quốc gia Tây Âu. Chính v́ thế, với tiềm lực của cộng đồng người Việt tại hải ngoại, chúng ta tin tưởng là sẽ hỗ trợ tích cực cho đồng bào quốc nội để không chỉ đấu tranh gỡ bỏ gông xiềng độc tài mà c̣n góp một phần quan trọng trong công cuộc canh tân và xây dựng đất nước.

Tóm lại, nếu cuộc cách mạng dân chủ tại Đông Âu đă phải kéo dài 33 năm từ năm 1956 đến năm 1989 th́ cuộc cách mạng dân chủ tại Việt Nam đă trải qua gần 3 thập niên tính từ năm 1975. Với những dấu hiệu đang gây nhiều lúng túng cho chế độ Hà Nội trong tiến tŕnh mở cửa để thoát hiểm hiện nay, cùng với những nỗ lực đấu tranh của các lực lượng dân tộc trong thời gian qua, chúng ta tin tưởng là cơn băo dân chủ sẽ thổi đến Việt Nam trong những năm trước mặt.

Lư Thái Hùng

-------------------------------------------------------------------------------- trở về đầu trang

-- (Hong Ha@Bach_Dang.net), December 06, 2004